Immun ya da bagisIklik sistemi canlilarin vucudunda bulunan, hastalik etkenlerinin mevcudiyeti ya da hastaliklara yakalanma durumunda savunmayi saglayan bir mekanizmadir. BagisIklik sistemi vucudu mikroplardan ve diger zararli etkenlerden korur. BagisIklik sistemi bir orta cag kalesine benzetilebilir. Kalenin disi bir hendek ve yuksek tas duvarlarla korunmustur. Kalenin icindeki askerler, dis savunmayi gecmeyi basaran istilacilarla savasmaya hazirdir. Bir orta cag kalesi gibi, bagisIklik sistemi de bir dizi savunmaya sahiptir. Immun sistem karmasIktir, yabanci, zararli maddeleri, tumor (ur) hucrelerini ve patojenleri tanir, yok etmeye calisir. Insan vucudundaki bu savunma kalkani hucrelerin ve bazi molekullerin etkilesimiyle calisir. Vucut icin yabanci olan maddeler ya da immunojen maddeler immun ya da bagisIk yanitin baslamasini saglar. BagisIklik (immun)sistemi 2 alt bolume ayrilarak incelenebilir:

1-Nonspesifik Immun Sistem
2-Spesifik Immun Sistem



Nonspesifik (Dogustan Gelen, Ozgul Olmayan) Immun Sistem
Nonspesifik immun sistem vucuda girmeye calisan istilaci mikroorganizmalara karsi vucudu savunmaya calisan ilk savunma hattidir. Spesifik immun sistem ikinci savunma hattini olusturur. Her iki savunma sisteminin de gorevi istilacilara karsi savunma olsa bile kendi aralarinda bircok farka sahiptirler. Nonspesifik (dogal) savunma sistemi harekete gecmek icin hazirdir, oysa ki spesifik (kazanilmis) savunma sisteminin tepki gosterebilmesi icin biraz zaman gerekir. Aslinda 3. Bir savunma hatti daha vardir. Sadece her ucunu de gecebilen patojenler zararli etki gosterebilir.

Immun Sistem, Vucudun Nonspesifik ve Spesifik SavunmalariIlk Savunma Hatti
Vucudun ilk savunma hatti, cogu patojeni ve proteini vucuttan uzak tutan farkli bariyer turlerinden olusur. Patojenler mantarlar, bakteriler ve virusler gibi hastaliga neden olan ajanlardir. Patojenin turune bakilmaksizin, birinci savunma hatti her zaman aynidir. Ilk savunma hatti mekanik, kimyasal ve biyolojik engelleri icerirler.
Mekanik Bariyerler: Mekanik bariyerler (engeller), patojenlerin vucuda girmesini fiziksel olarak engeller. Deri, en onemli mekanik bariyerdir. Aslinda, vucudun sahip oldugu en onemli savunmadir. Derinin dis tabakasi serttir ve patojenlerin nufuz etmesi cok zordur. Mukoza zarlari, vucut acikliklarinda mekanik bir bariyer saglar. Ayrica solunum, sindirim yolu, idrar ve ureme yollarini da kaplar. Mukoza zarlari, patojenleri yakalayan sumuksu bir madde olan mukus salgilar. Bu zarlar (membranlar) sac veya kil benzeri kirpiklere (sillere) sahiptir. Kirpikler, mukusu ve patojenleri vucuttan cikarilabilecekleri vucut acikliklarina dogru supururler. Bir kisi hapsirdiginda veya oksurdugunde, patojenler burun ve bogazdan uzaklastirilir. Gozyaslari patojenleri gozlerden yikar, idrar da patojenleri idrar yolundan disari atar.
Kimyasal Bariyerler: Kimyasal bariyerler, vucudun dis yuzeyinde, vucudun acikliklarinda ve vucudun ic astarlarinda bulunan patojenleri yok eder. Ter, mukus, tukuruk ve gozyasi, patojenleri olduren enzimler icerir. Idrar bircok patojen icin cok asidiktir ve meni (semen), cogu patojenin tolere edemedigi kadar cinko icerir. Ek olarak, mide asidi sindirim yoluna yiyecek veya suyla giren patojenleri oldurur.
Biyolojik Bariyerler: Biyolojik bariyerler, vucudu korumaya yardimci olan canli organizmalardir. Insan derisinde milyonlarca zararsiz bakteri yasar. Bircok bakteri de sindirim yolunda yasar. Zararsiz bakteriler yiyecekleri tuketir ve alani isgal eder, boylece zararli bakteriler buyuyemez.

Ikinci Savunma Hatti
Ikinci savunma hatti vucuda girmeyi basaran patojenlere saldirir. Spesifik olmayan lokositlerin(akyuvarlarin) verdigi inflamatuar yaniti ve fagositozu icerir. Bir kisinin elinde bir kesIk varsa, derideki yaralanma, patojenlerin vucuda girmesi icin bir yol saglar. Bakterilerin kesige girip yarayi enfekte ettigi varsayilir. Bu bakteriler daha sonra vucudun ikinci savunma hattiyla karsilasir.
Inflamatuar Yanit: Eldeki bir kesIk kizarabilir, isinabilir ve sisebilir. Bunlar iltihapli bir tepkinin belirtileridir. Bu, vucudun doku hasarlarina veya enfeksiyona verdigi ilk tepkidir. Yanit, doku yaralandiginda veya enfekte oldugunda salinan sitokinler ve histaminler adi verilen kimyasallar tarafindan tetiklenir. Kimyasallar diger hucrelerle iletisim kurar ve iltihaplanma tepkisini koordine eder.Immun Sistem, Vucudun Nonspesifik ve Spesifik Savunmalari
Lokositler: Inflamatuar bir yaniti tetikleyen kimyasallar, lokositleri (akyuvarlari ya da beyaz kan hucrelerini) yaralanma veya enfeksiyon bolgesine ceker. Rolleri enfeksiyonlarla savasmak ve kalintilardan kurtulmaktir. Lokositler, spesifik olmayan veya spesifik bir savunmayla yanit verebilir. Spesifik olmayan savunmanin bir ornegi fagositozdur. Bu, lokositlerin patojenleri ve dokuntuleri yutup parcaladigi surectir.
Spesifik olmayan savunma, ne tur bir patojen soz konusu olursa olsun aynidir. Spesifik bir savunma ise belirli bir patojene gore uyarlanir. Ilgili patojen ne olursa olsun vucudun birinci ve ikinci savunma hatlari aynidir. Vucudun ucuncu savunma hatti farklidir. Yaniti spesifik patojene uyarlar.

Spesifik (Edinilmis, Dogal Olmayan, Ozgul) Immun Sistem
Diger omurgalilarin bagisIklik sistemleri gibi, insan bagisIklik sistemi de adaptiftir. Patojenler vucudun ilk iki savunma hattini asmayi basarirsa, ucuncu savunma hatti devreye girer. Ucuncu savunma hatti, bagisIklik tepkisi olarak adlandirilir. Bu savunma, belirli bir hastalik etkenine ya da patojene ozgudur ve enfeksiyon bittikten sonra bagisIklik sisteminin patojeni hatirlamasini saglar. Patojen vucudu tekrar istila etmeye calisirsa ona karsi bagisIklik tepkisi cok daha guclu ve hizli olacaktir.

Lenfatik Sistem
BagisIklik tepkisi esas olarak lenfatik sistemi icerir. Lenfatik sistem, bagisIklik sistemi acisindan onemlidir. Lenfosit adi verilen lokositler uretir. Lenfositler, bagisIklik tepkisinde yer alan anahtar hucrelerdir. Vucut sivilarinda ve hucrelerinde bulunan belirli patojenleri tanir ve hastalik yapmalarini engellemeye yardimci olurlar. Ayrica bazi kanser hucrelerinin de yok edilmesinde etkilidirler.



Lenfatik Sistemin Yapilari
lenfatik sistemin yapisinda organlar, lenf damarlari, lenf ve lenf dugumleri bulunur.
Lenfoid organlar: Lenfatik sistemin organlari kemik iligi, timus, dalak ve bademciklerdir.
-Kemik iligi bircok kemigin icinde bulunur. Lenfositler uretir.
-Timus, gogus kemiginin arkasinda ust goguste bulunur. Lenfositleri depolar ve olgunlastirir.
-Dalak ust karin bolgesindedir. Patojenleri ve yipranmis alyuvarlari (kirmizi kan hucrelerini) kandan filtreler ve ardindan dalaktaki lenfositler onlari yok eder.
-Bademcikler, bogazdaki farinksin (yutagin) her iki yaninda bulunur. Bademciklerdeki lenfositler tarafindan yok edilen patojenleri yakalarlar.
Lenfatik Damarlar ve Lenf: Lenfatik damarlar vucut capinda ayri bir dolasim sistemini olustururlar. Iclerinde dolasan sivi lenftir. Lenf ya da akkan kilcal damarlardan hucreler arasindaki bosluklara sizan bir sividir. Lenf sivisi hucrelerin arasinda biriktikce kucuk lenfatik damarlara yayilir ve daha sonra lenfatik sistemde kucuk damarlardan daha buyuk damarlara dogru hareket eder. Sonunda goguste kan dolasimina geri akar. Lenf, lenfatik damarlardan gecerken, patojenler lenf dugumleri adi verilen kucuk yapilarda filtrelenir. Filtrelenen patojenler, lenfositler tarafindan yok edilir.
Lenfositler: Insan vucudunda iki trilyon kadar lenfosit bulunur ve lenfositler tum lokositlerin yaklasIk % 25’ini olusturur. Lenfositlerin cogunlugu lenfatik sistemde, gerisi kanda bulunur. B hucreleri ve T hucreleri olarak adlandirilan iki ana lenfosit turu vardir. Bu hucreler isimlerini olgunlastiklari organlardan alirlar. B hucreleri kemik iliginde (Bone marrow) olgunlasir ve T hucreleri timusta olgunlasir. Hem B hem de T hucreleri belirli patojenleri tanir ve bunlara yanit verir.
Immun Sistem, Vucudun Nonspesifik ve Spesifik SavunmalariAntijen Tanima: B ve T hucreleri aslinda patojenler uzerindeki antijenleri tanirlar ve bunlara yanit verirler. Antijenler, bagisIklik sisteminin vucuda yabanci olarak tanidigi molekullerdir. Antijenler ayrica kanser hucrelerinde ve nakledilen organlarin hucrelerinde bulunur. BagisIklik sistemini onlari tasiyan hucrelere karsi tepki vermeye tesvik ederler. Bu nedenle nakledilen bir organi, alicinin bagisIklik sistemi reddedilebilir. B ve T lenfosit hucrelerinin yuzeylerinde yalnizca belirli antijenlerle baglanan reseptor molekuller vardir. Bir antijen ile eslesen bir reseptor molekulu arasindaki uyum, bir kilitteki anahtar gibidir.

Humoral BagisIklik Tepkisi
Aslinda humoral (sivisal) ve hucre aracili olmak uzere iki tur bagisIklik tepkisi vardir. Humoral bagisIklik tepkisi esasen B hucrelerini icerir, kanda ve lenfte gerceklesir.
B Hucresi Aktivasyonu: Patojenlerle savasmadan once B hucreleri bir antijen tarafindan aktive edilmelidir. Ilk olarak, bir B hucresi eslesen antijeniyle karsilasir ve onu yutar. B hucresi daha sonra antijenin parcalarini yuzeyinde gosterir. Bu, yardimci bir T hucresini ceker. Yardimci T hucreleri, antijen bolgesindeki B hucresine baglanir ve B hucresinin bir plazma hucresine donusmesini “emreden” sitokinleri serbest birakir.
Plazma Hucreleri ve Antikor Uretimi: Plazma hucreleri, antikor salgilayabilen aktive edilmis B hucreleridir. Antikorlar, antijenleri taniyan ve bunlara baglanan buyuk, Y-sekilli proteinlerdir. Plazma hucreleri, tek bir antikor turunun bircok kopyasini ureten antikor fabrikalari gibidir. Antikorlar vucutta kan ve lenf icinde dolasir. Her antikor, sadece bir tur antijene baglanir. Bu oldugunda anahtar-kilit iliskisine benzer sekilde bir antijen-antikor kompleksini olusturur. Kompleks, antijen tasiyan hucreyi fagositozla yok etmek uzere isaretler.
Hafiza (Bellek) Hucreleri: Cogu plazma hucresi sadece 1-2 gun ancak bazilari cok daha uzun yasarlar, hatta bireyin yasami boyunca hayatta kalabilirler. Uzun omurlu plazma hucrelerine hafiza hucreleri denir. Bir enfeksiyon bittikten uzun sure sonra belirli bir patojenin hafizasini korurlar. Gelecekte vucudu tekrar istila ederse, patojene karsi hizli bir tepki baslatmaya yardimci olurlar.

Hucre Aracili BagisIklik Tepkisi
Diger immun yanit turu olan hucre aracili immun yanit, esasen T hucrelerini icerir. Bu, viruslerle enfekte olmus hucrelerin tahrip olmasina yol acar. Bazi kanser hucreleri de bu sekilde yok edilir. Yardimci, sitotoksIk ve duzenleyici T lenfosit hucreleri de dahil hucre aracili bir bagisIklik tepkisinde yer alan birkac farkli T hucresi turu vardir.
T Hucre Aktivasyonu: Her uc tip T hucresi de bir enfeksiyon veya kanserle savasmadan once bir antijen tarafindan aktive edilmelidir. Bu, bir B hucresi veya spesifik olmayan bir lokosit, bir virusu yutup antijenlerini gosterdiginde baslar. T hucresi, bir lokosit uzerinde eslesen antijenle karsilastiginda, aktive olur. Bundan sonra ne olacagi, ne tur bir T hucresi olduguna baglidir.
Yardimci T Hucreleri: Yardimci T hucreleri, bagisIklik yanitinin yoneticileri gibidir. Diger lenfositleri aktive eden veya kontrol eden sitokinler salgilarlar. Cogu yardimci T hucresi, bir patojen vucuttan temizlendikten sonra olur ancak bazilari hafiza hucreleri olarak kalir. Bu bellek (hafiza) hucreleri, gelecekte ayni antijene maruz kalirsa, kendileri gibi cok sayida antijene ozgu yardimci T hucresi uretmeye hazirdir.
SitotoksIk T Hucreleri: SitotoksIk T hucreleri virus bulasmis hucreleri ve bazi kanser hucrelerini yok eder. Bir defa aktive edildiginde bir sitotoksIk T hucresi hizla bolunur ve kendisiyle ozdes olan bir ordu uretir. Bu hucreler yok etmek icin daha fazla hucre aramak amaciyla vucudun her yerinde dolasir. T hucresi, enfekte olmus hucrenin zarinda gozenekler olusturan toksinleri serbest birakir. Bu, hucrenin patlamasina, hem hucrenin hem de Immun Sistem, Vucudun Nonspesifik ve Spesifik Savunmalariicindeki viruslerin yok olmasina neden olur. Bir enfeksiyon kontrol altina alindiktan sonra sitotoksIk T hucrelerinin cogu olur ancak birkaci hafiza hucreleri olarak kalir. Ayni patojen vucuda tekrar girerse, hafiza hucreleri hizli bir bagisIklik tepkisi olusturur. Bu patojenin antijenine ozgu bircok sitotoksIk T hucresi kopyasini hizla uretirler.
Duzenleyici T Hucreleri: Duzenleyici T hucreleri, bir enfeksiyon durdurulduktan sonra hucre aracili bagisIklik tepkisini sona ermesinden sorumludur. Ayrica kendi antijenlerine yanlislikla tepki veren T hucrelerini de baskilar.
Bellek B ve T hucreleri, vucudun gecmiste vucudu enfekte eden patojenler tarafindan yeniden enfeksiyondan korunmasina yardimci olur. Bir patojene bu sekilde direnebilmeye bagisIklik denir. BagisIklik aktif veya pasif olabilir.