|
|
10 Nisan 2023, 11:34
|
#1 |
  |
Firtinalar, Firtina Cesitleri Ve Super Hucreler
[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...], cevrede siddetli ruzgarlari veya siddetli yagislari veya her ikisini birden iceren rahatsiz edici bir durumdur. Firtinalar cok fazla hasara neden olabilir ve ortamdaki basinc farkliliklarindan dolayi (yuksek basincli bir cevrede dusuk basinc olustugunda) meydana gelir, bu nedenle firtinalara alcak basinc merkezleri de denir. Toprak isindikca uzerindeki hava yukselir. Sicak hava yukselirken, soguk kutleler asagi iner; bu basinci azaltir ve bir alcak basinc alani olusturur. Bu alcak basinc alani cevredeki alanlardan havayi ceker. Bu nedenle gok gurultulu firtinalar ve sIklonlar gibi firtinalar olusur. Firtinalar sirasinda kis aylarinda, yuksek rakimli yerlerde sIklikla zayif ya da cok siddetli kar yagislari gorulebilir. Firtina sirasinda ruzgar, kurak veya yari kurak bolgelerindeki kum ve toz parcalarini saatte 40 km’den daha fazla hizla hareket ettirerek uzak kitalara tasiyabilir.
Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Firtinalarda ruzgar hizi saatte 39-74 mil arasindadir. Ruzgar hiz 74 milin ustune cikarsa kasirga (tornado) adini alir. Burgac olarak da adlandirilan kasirgalar, tehlikeli derecede hizli donen hava sutunlaridir. Genellikle bir kasirga yere yalnizca birkac dakika temas eder ve bir milden daha az yol alir. Ancak bazi kasirgalar cok daha uzun sure inerek kasabalari, mahalleleri veya ciftlikleri yararak gecer. Bir kasirganin gucu gelip gittikten sonra, geride biraktigi hasara bakilarak saptanir. Bunun icin Gelismis Fujita (EF) olcegi kullanilir. Bu olcekte 6 kategori bulunur. Zayif kasirgalar, Gelismis Fujita Olceginin EF0 ve EF1 kategorisindedir. EF0 kategorisi 85 mph (135 kph) hiza kadar olan ruzgarlari icerir. Zayif kasirgalar genellikle 10 dakikadan az surer, kirik agac dallari ve hasarli catilar gibi hasarlara neden olur. Tum kasirgalarin ucte ikisinden fazlasi zayiftir. Guclu kasirgalar, Gelismis Fujita Olcegi’nin EF2 ve EF3 kategorisine dahildir. EF2 dereceli bir kasirga saatte 111 ila 135 mil arasinda ruzgar uretebilir. Bu kasirga kategorisi ile ciddi hasar meydana gelebilir. Trenler devrilebilir, dis kapilar havaya ucabilir, camlar kirilabilir, bir evin tum catisi parcalanip ucabilir. Siddetli kasirgalar,EF4 ve EF5 kategorisindedir. EF5, 200 mph (320 kph) uzerinde siddetli ruzgarlari icerir. Siddetli kasirgalar 1-2 saat devam edebilir. Bu arada evler, otomobiller, denizdeki baliklar havaya firlayabilir ve kilometrelerce uzaga tasinabilir. Siddetli kasirgalar az gorulse de cok olumculdur, kasirga kaynakli olumlerin buyuk kismindan sorumludur. Not: Mph: mil/saat, Kmh: km/s (kilometre /saat) Firtinalarin Asamalari Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Firtinalarin cogunun yasam dongusunde 3 asama vardir: Gelisme asamasi, olgun asama ve dagilma asamasi 1- Gelisme Asamasi Firtina bulutlarinin olustugu, yukselen kumulus asamadir. Sicak, nemli hava yukari dogru hareket ettiginde, atmosferde kabarik kumulus bulutlari olusabilir. Havadaki nem yukseldikce su damlaciklari halinde yogunlasir. Asagidan gelen sicak hava yukselmeye devam ettigi surece bulut buyumeye devam eder. Sicak nemli havanin yukariya dogru akisinin olusabilmesinin birkac yolu vardir. Bazen hava bir dagin yamacina dogru zorlanir. Sicak ve soguk hava kutlelerinin carpistigi hava cephelerinde de hava yukari dogru zorlanir. Ancak cogu zaman, sicak hava yukseldigi icin, onlara rehberlik edecek bir dag veya cephe olmadan yukari hava akimlari olusur. Yere yakin hava gun boyunca isinir, cunku Gunes’ten gelen enerji topragi isitir, bu da havayi isitir. Isinan hava atmosferde daha yuksege cikar, cunku sicak havanin kutlesi soguk havadan daha azdir, bu da onu daha hafif yapar. 2-Olgun Asama Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Firtinanin tamamen olustugu asamadir. Kumulus bulutu buyumeye devam ettikce, yukselen havadan damlaciklara daha fazla su eklendikce icindeki kucuk su damlaciklari buyur. Bulut, uzerine daha fazla su eklendikce koyu ve gri gorunmeye baslar ve bulutu olusturan buyuyen damlaciklar agirlasir. Yukselen hava artik onlari tutamadiginda yagmur damlalari bulutun icinden dusmeye baslar. Bu arada, soguk kuru hava bulutta asagiya dogru akar ve asagi dogru akim olarak adlandirilir, suyu yagmur olarak asagi ceker. Yukariya, asagiya ve yagmura sahip buluta artik kumulonimbus bulutu, havanin yukari ve asagi dongusune ise “firtina hucresi” adi verilir. Bulut icinde hareket eden hava, diger havanin yanindan gecerken elektrik yukleri olusturur. Elektrik yuklerinin birikmesi, bir kisinin ayaklarini bir halinin uzerinde suruyerek yurumesinden sonra bir kivilcim olusturabilmesi gibi, simsegin olusmasina izin verir. Gok gurultusu, yildirim dustugunde meydana gelen sestir. Genellikle simsek goruldukten sonra olur cunku ses isIktan daha yavas hareket eder. 3-Dagilma Asamasi Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Firtinanin zayiflayip dagildigi asamadir. Buluttaki asagi hava akimlari yukari hava akimlarindan daha guclu hale geldiginde, firtina zayiflamaya baslar. Sicak nemli hava artik yukselemediginden bulut damlaciklari artik olusamaz. Bulut asagidan yukariya dogru kaybolurken firtina hafif bir yagmurla diner. Siradan bir firtina icin tum surec yaklasIk bir saat surer. Super hucreler ve firtina hatlari gibi siddetli gok gurultulu firtinalar cok daha buyuk, daha gucludur ve birkac saat surer. Firtina Anatomisi Atmosferdeki isinarak yogunlugu azalan havanin yogunlugun yuksek oldugu baska bir alana hareket etmesi nedeniyle hava akimlari, ruzgarlar olusur. Bu sisteme “konveksiyon hucresi “denir. Firtinalar tek, cok hucreli ve super hucreli tipte olabilir. Tek Hucreli Firtinalar Atmosferdeki tek konveksiyon hucresinden olusan firtinalar cok siddetli degildir. Bir saate yakin devam edebilir ve cogunlukla yaz aylarinda gorulur. Atmosferde yaklasIk 12 kilometre yuksege kadar buyuyen kumulonimbus bulutlarina sahiptir. Yagmur, simsek, bazen de dolu yagisi gozlenir. Cok Hucreli Firtinalar Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Bu tur firtinalarda birden fazla konveksiyon hucre tek bir hucre gibi hareket eder. Bu tur firtinalarda sicak hava soguk havanin uzerine dogru yukari itilir. Super Hucreli Firtinalar Super hucre firtinasi oldukca az gorulse de firtinalarin en yikici, en guclu olanidir. Tum super hucrelerin yalnizca kucuk bir yuzdesi gercekten kasirga uretir. Super hucreler saatlerce surer, bol yagmur ve bazen capi en az 5 santimetre olan dolu birakir. Super hucrelerin uzun omurlulugu, muhtemelen onlara “super” on ekini kazandiran ozelliklerden biridir. Cogu super hucre bir ila dort saat arasinda dayanir, ancak belirli kosullar altinda bundan daha uzun sure dayanabilirler. Bir super hucre olustuktan sonra, yeni firtinalarin gelismesine direncli olan bir ortamla karsilasildiginda bile, kayda deger bir sure boyunca kendini devam ettirebilir. Super hucre bulutlari atmosferde 18 km (11 mil) yukseklige, stratosferin dibine kadar buyur. Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Bir super hucreyi diger tum firtina turlerinden benzersiz kilan, mezosIklon adi verilen derin ve dikey bir eksen etrafinda surekli donen bir yukari yonlu hava akimi icermesidir. Donen bir yukari cekis, bir super hucrenin ve sonunda bir hortumun gelisiminin anahtaridir. Bu rotasyonun nasil basladigina dair bircok fikir vardir. Bir hava kolonunun donmeye baslayabilmesinin bir yolu ruzgar kesmesidir, yerden iki farkli seviyedeki ruzgarlar farkli hizlarda veya farkli yonlerde estiginde olusur. Ruzgar kesmesine” ruzgar makasi” ya da “ruzgar degisimi” de denir. MezosIklon, yuzeyden surekli olarak ilik, nemli hava ile beslendigi surece devam eder. MezosIklon, super hucreleri tehlikeli hale getirir cunku firtinanin kendisini uzun bir sure boyunca beslemesine izin vererek super hucrelere organize olmalari ve daha siddetli hale gelmeleri icin daha fazla zaman verir. Gok gurultulu super hucre firtinalari en cok kumulonimbus bulutu, ors ve kusatma hatti gibi cesitli bilesenleriyle bilinir. Bir super hucrenin ana kismi, yukselen kumulonimbus bulutudur. Bir kumulonimbus bulutu, denge duzeyine (atmosferde yukselen hava parselinin cevreleyen ortamla ayni sicakliga ulastigi nokta) ulastiginda dikey olarak buyumesini durdurur. Kumulonimbus bulutu bu denge seviyesi boyunca yayildiginda bir ors olusur. Atmosferin alt seviyelerinde, yan hat, super hucrenin arka tarafinda bulunan bir dizi kumulus bulutudur. Raf bulutu firtinanin onunde bulunabilir ve tipik olarak soguk hava akimlariyla cakisir. Duvar bulutu, super hucrenin tabaninin altinda bulunan bir alcalmadir. Duvar bulutlari donduklerinde bir kasirga olusturabilirler. Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler KlasIk, Az Yagisli ve Yuksek Yagisli Super Hucreler Donen firtinalar olarak da adlandirilan super hucre firtinalarinin klasIk, az ya da dusuk yagisli, bol ya da yuksek yagisli firtinalar olmak uzere uc grubu vardir. KlasIk Super Hucreler KlasIk super hucrelerin tam olarak tanimlanmasi zordur. KlasIk super hucreler, dusuk ve yuksek yagisli super hucre firtinalarinin bir karisimi olma egilimindedir. Firtina, duz bir yukari hava akimi tabanina ve potansiyel olarak yukari hava akiminin altinda bir duvar bulutuna sahip olur. Yagis (yagmur ve dolu), yukari hava akimina bitisIk olarak, genellikle on kanat asagi hava akiminin altina duser. Kosullar uygunsa, duvar bulutunun altinda bir kasirga olusur. Yuksek Yagisli Super Hucreler Yuksek yagisli super hucre firtinalari genellikle bir kasirga uretme olasiligi en dusuk olmasina ragmen, firtina yapisinin ve herhangi bir hortumun acikca gorulebilmesini saglayan cogunlukla yagmursuz bir tabana sahiptir. Yuksek Yagisli super hucreler genellikle firtinanin on kanadinda (on) hava akimina sahiptir ve ucurum, on kanat asagi hava akimindan arka kanat asagi hava akimina kadar yukari hava akimini cevreler. Duvar bulutu ve potansiyel kasirga yagmurla kapli olur ve gozlemlenmesi zordur. Bu firtinalarda yagmur ve dolu asiri miktardadir ve genellikle ani sel meydana gelir. Yaklasan bir kasirganin uyari isaretlerini gizleme yetenekleri nedeniyle yuksek yagisli super hucrelerin en tehlikeli olmasi olasidir. Dusuk Yagisli Super Hucreler Dusuk yagisli super hucreler genellikle firtinayi olusturmak icin yeterli nemin olabilecegi, ancak cok siddetli yagmur yagacak kadar nemin olmadigi (atmosferik nemin dusuk oldugu) kuru bolgelerde olusur. Yukari hava akimi genellikle firtinanin arka kanadinda (arkasinda) bulunabilir ve mezosIklon daha belirgin olur. Dusuk ya da az yagisli super hucreler genellikle fazla yagis uretmez, ancak urettikleri yagis genellikle cok buyuk dolu seklindedir. Firtinalar, Firtina Cesitleri ve Super Hucreler Minyatur Super Hucreler KlasIk, az yagisli ve cok yagisli super hucre firtinalarinin disinda minyatur super hucreler de gorulebilir. Minyatur super hucre firtinalari (alcak tepeli super hucre) klasIk super hucrelerin daha kucuk versiyonlaridir, karaya zararsizdir, ancak yine de kucuk dolu firtinalari uretebilir ve yerel alanlarda bir miktar sele neden olabilir. Tipik olarak soguk mevsimde olusurlar ve zemin seviyesinden 20.000 fitin altindaki nispeten kucuk bir dikey derinlikle sinirli olan zayif ila orta kaldirma kuvveti ile karakterize edilirler. Bir super hucrenin turunu karakterize etmek zor olabilir, cunku yasam dongusu boyunca muhtemelen bir turden digerine evrilecektir. Ornegin, bir super hucre baslangicta bir bolgede dusuk yagisli super hucre olarak olusabilir, ancak oradan ayrildiginda klasIk bir super hucreye donusebilir. Super hucre tiplerinden bagimsiz olarak, super hucre olusumundan sorumlu surecler her lokasyon icin aynidir. ALİNTİ ~
________________
Bizde MutSuz Olalim ~
|
|
|
| Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi) | |
|
|
Normal
