Kazakistan’da üzerinde Göktürk kağanının yüzünü resmeden bir kemer tokası bulundu. Yeni bulguların arasında Batı Göktürk dönemine ait bir külliye ve başka eserler de bulunuyor.
MS 582 yılında Göktürk Kağanlığı’nın ikiye bölünmesiyle Tardu tarafından kurulan Türk devleti Batı Göktürk Kağanlığı, varlığını MS 657 yılına dek sürdürmüştü. Kazakistan’da devam eden arkeolojik kazı çalışmaları, 1.500 yıl öncesinden kalma yeni eserleri gün yüzüne çıkartmaya devam ediyor.
Bulunan eşyalar arasında ise tarihte ilk defa bir Göktürk kağanının yüzünün tasvirini taşıyan kemer tokası da yer alıyor. Kazı çalışmalarını yürüten ve büyük keşfe imza atan Kazak arkeolog Prof. Dr. Zainolla Samashev, keşfin detaylarını TRT Haber’den Ayşe Şimşek’e anlattı.
Göktürk Kağanının Yüzünü Taşıyan Bir Tasvire İlk Defa Ulaşıldı

Türk tarihini değiştirme niteliği taşıyan yeni keşif, Doğu Kazakistan’da gerçekleştirildi. Daha önceki kazılarda Eleke Sazı Kağan külliyesindeki kurgan alanında, Göktürk soyundan Suyab’taki Türk kağanı adına On-Ok ilini yönetmekle görevlendirilen Tiginin şahsi eşyaları bulunmuştu.
Şimdi ise bu eşyalar arasında ilk defa bir Göktürk kağanının tasvirini taşıyan bir obje ortaya çıkartıldı. Eleke Sazı Kağan külliyesinin yapı ve formu, yapının 2. Göktürk Devleti döneminde inşa edilmiş olabileceğini işaret ediyor.

Prof. Dr. Zainolla Samashev bulunan kompleksin önemini şu sözlerle aktarıyor:
“Elbette bu merkez Batı Göktürk kağanlarından bir tanesinin anısına inşa edilmiş bir kompleksti. Sonrasında bu yer, kağanın arkasında bıraktığı halkı için büyük bir tazim merkezine dönüşürdü ve buraya büyük bir anıt mezar inşa edilirdi. Böyle bir merkezi ilk defa Kazakistan’ın Altay bölgesindeki Tarbagatay Dağları’nın etekleride olduğunu görüyoruz . Elbette bu kompleks mimari üslubu, defin merasimleri, ele geçirilen bulgular ve dini inanç kültü bakımından Türk dünyası için yüksek derecede önemli.”
Prof. Dr. Samashev ayrıca bulguların, Göktürk kağanının defin törenine katılan kişilerin özel eşyaları olduğunu belirtirken şu ifadeleri de kullandı:
“Göktürk defin merasimlerine bakıldığında, ölen kişinin arkasından şahsi eşyaları ve silahların koyulması bir görevdi. Ele geçirilen objeler içine altın levhadan oluşan bir kemer tokası bulundu.”
Kemer Tokası Türk Halklarına Dair Önemli Detaylar Saklıyor

Kemer tokasının üzerinde tahtında oturmuş şekilde başında tacı, elinde ant kadehi tutan bir Göktürk kağanı tasvir ediliyor. Bununla birlikte bu kemer tokası süslemesinin Türk halklarına ait tespit edilen edebi bir miras olduğunun altı çiziliyor.

Ayrıca bir kağana ait tokanın Batı Göktürk Devleti’nde yaşanan siyasi olayların aydınlatılması açısından da önemli olduğu belirtiliyor.


“Elbette bulgular hakkındaki çalışmalarımızda külliye içerisinde icra edilen defin merasimlerinin hepsinin rekonstrüksüyonunu yapıyoruz. Anıt mezar ve bulguların Orhun Vadisi’ndeki diğer komplekslerle benzerlikleri bulunuyor. Bunlar Kültigin ve Bilge Kağan’ın mezar alanındakilerle benzediği gibi özellikle Moğolistan’daki Şivet Ulan ile daha yakın benzerlikleri bulunuyor.”

Eleke Sazı’ndaki anıt kompleks Asya’nın merkezinde, eski Türklerin tarihsel arenaya girişiyle manevi ve ideolojik, dini ve felsefi yönelimleriyle ve Kazak bozkırlarındaki çok boyutlu temaslarıyla bağlantılı bazı etno-sosyokültürel süreçleri yansıtmasıyla da önem taşıyor.

Altın kemer takmanın eski Türk devletlerinde bir hakimiyet nişanesi olduğu biliniyor.


Dr. Serhan Çınar ise yaptığı açıklamada imgelerden yola çıkarak Göktürk kağanının uzun saçlı ve yaklaşık 30-35 yaşlarında olduğunu kaydediyor:
“Süslemedeki kompozisyonda kağanın geleneksel Türk tipi bağdaş oturuşuyla tasvir edildiği ve başında üç köşeli haleyi andıran bir tacının olduğu görülmektedir. Toka süslemesinde yer alan imgelerde, ayrıca kağanın üzerinde oturduğu tahtı ve kendisine hizmet eden nedimeleri açıkça görülüyor. Tahtın etrafını saran çiçeklerin ise Budist sanatında sıklıkla kullanılan Lotus çiçeği olduğu düşünülüyor.”


Tokadaki kompozisyon ayrıca Türk kağanlarının komşu devletlerin elçilerinin kabul merasimlerine dair de ipuçları sunuyor. 8. yüzyılın sonuna tarihlenen kemer tokasının tam olarak kime ait olduğu şu an için bilinmiyor. Ancak tasvirdeki kağan imgesinin Göktürk İmparatorluğu’nun kurucuları Bumin ya da İstemi Kağan’a ait olma ihtimali de değerlendiriliyor.


kaynak: kayıprıhtım