II.Abdülhamid için en çok toprak kaybeden padişahlardan biriydi dersek yanılmış olmayız. II. Abdülhamid döneminde, Tunus, Girit, Mısır, Kıbrıs, Sırbistan, Karadağ, Romanya, Bulgaristan, Bosna Hersek, Niş, Teselya, Kars, Batum ve Ardahan kaybedilmişti. Tarihçi İlber Ortaylı da bu toprak kayıplarını doğrulamakta ve hatta II.Abdülhamid’in İran’a bile toprak verdiğini söylemektedir.
II. Abdülhamid, 31 Ağustos 1876 tarihinde tahta çıkmıştı. 32 yıl 7 ay 13 gün hüküm sürdükten sonra 27 Nisan 1909 tarihinde tahttan indirilmiştir. Abdülhamid tahttan indirilene kadar pek çok toprak kaybetmiş ve kurduğu baskı rejimini kullanarak toprak kayıplarını halktan gizlemeye çalışmıştır. Bu yüzdendir ki, II. Abdülhamid döneminde bir sürü kelime yasaklanmış, bu kelimeler arasında, Bosna, Hersek, Makedonya, Girit, Kıbrıs gibi kelimeler de yer almıştır.

II.Abdülhamid’in imparatorluğu bir arada tutmak yönüne politikalar izlediğini söyleyen tarihçiler olmakla birlikte, II.Abdülhamid için en çok toprak kaybeden padişahlardan biriydi dersek yanılmış olmayız. II. Abdülhamid döneminde, Tunus, Girit, Mısır, Kıbrıs, Sırbistan, Karadağ, Romanya, Bulgaristan, Bosna Hersek, Niş, Teselya, Kars, Batum ve Ardahan kaybedilmişti. Tarihçi İlber Ortaylı da bu toprak kayıplarını doğrulamakta ve hatta II.Abdülhamid’in İran’a bile toprak verdiğini söylemektedir İlber Ortaylı, Yakın Tarihin Gerçekleri isimli kitabında bu konuda şunları söylemektedir:

“Sultan Abdülhamid savaşlara girmezdi deniliyor ama onun zamanında da çok toprak kaybettik. Kıbrıs, Tunus gibi yerleri elden çıkardık ve hatta İran’a bile toprak verdik. Öyle bilindiği gibi bizim Iran ile sınırımız Kasr-ı Şirin ile falan çizilmedi.”

II.Abdülhamid konusunda çalışmalarıyla tanınan Vahdettin Engin de, Pazarlık isimli kitabında “Abdülhamid’in zamanında hiç toprak kaybı olmadığı şeklindeki görüş doğru değil.” dedikten sonra devamında şunları söylemektedir:

“1877-1878 Osmanlı Rus savaşı sonrasında Balkanlardaki ve Doğu Anadolu’daki toprak kayıpları II. Abdülhamid’in padişahlığı sırasında gerçekleşmiştir. Ayrıca Tunus’un Fransızlar, Mısır’ın İngilizler tarafından işgal edilmesi Kıbrıs’ın İngiltere’ye, Doğu Rumeli vilayetinin Bulgaristan’a bırakılması da Abdülhamid zamanında oldu.“

Padişah II.Abdülhamid, Osmanlı topraklarını kaybetmekle kalmamış, Filipinler’deki Sulu Sultanlığı egemenliğinde yaşayan Müslümanların, ABD’ye itaat etmesi için de destek vermiştir. Şöyle ki; ABD’nin Osmanlı büyükelçisi Abdülhamid’den halifelik nüfusunu kullanarak, Tausug halkının ABD’ye itaat etmesi için bir buyruk vermesi ister ve Abdülhamid de bu isteği yerine getirir.

Abdülhamid hakkında ister olumlu düşüncelerimiz olsun isterse de olumsuz düşüncelerimiz olsun şurası bir gerçektir ki, Abdülhamid döneminde büyük toprak kayıpları olmuştur.

Batuhan AĞAŞ