İlk Türk Devletleri
ASYA (BÜYÜK) HUN DEVLETİ (MÖ 220-MS 216)

-Devletin kurucusu Teoman'dır.Teoman zamanında Çin Seddi yapılmaya başlanmıştır.

-Mete Han dönemi devletin en parlak dönemidir. Mete han Çin devletini tamamen ele geçirip topraklarına yerleşmemiş, sadece vergiye bağlamakla yetinmiştir. Bunun nedeni Türklerin kalabalık Çin nüfusu arasında eriyip milli benliklerini kaybetmelerinden duyduğu endişedir.

-Asya Hun devleti orta Asya’daki bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti olma özelliğini taşır.

-Mete Han’ın hem devlet yönetimi hem de askerlik teşkilatındaki (ONLU SİSTEM)

düzenlemeleri hunlardan sonraki Türk devletlerine örnek teşkil etmiştir.

KAVİMLER GÖÇÜ (375)

Asya Hunlarının orta Asya’dan başlayarak Avrupa içlerine göç etmesi ve göç esnasında önlerine çıkan barbar kavimlerini yerlerinden ayırma olayına Kavimler Göçü denilir.

Sonuçları

-Kavimler Göçü sonucu Roma imparatorluğu ikiye ayrılmış (395),Batı Roma imparatorluğu 476 ‘da sona ermiştir.

-Feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıkmıştır.

-Avrupa’da skolastik düşünce egemen olmuş, kilise önem kazanmıştır.

-Avrupa’nın etnik yapısı değişmiş ve yeni milletler ortaya çıkmıştır.

İlk çağ sona ererken, Ortaçağ başlamıştır.

AVRUPA HUN DEVLETİ (375-469)

-Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir. Balamir önderliğinde devleti kurmuşlardır.

-Uldız zamanında Anadolu’ya ilk kez ayak basmışlardır.

-En parlak dönemleri Attila dönemidir.

-Attila döneminde Margos antlaşması ve Anatolyus barış antlaşması imzalanmıştır.

-Attila Batı Roma İmparatorluğu’nu Galya ve İtalya seferleriyle etkisiz hale getirmiştir.

I.KÖKTÜRK DEVLETİ (552-659)

-Bumin Kağan zamanında Avarların etkisiz hale getirilmesiyle kurulmuştur.

-Devletin batı kanadının yöneticisi İstemi Yabgu’dur.

-İstemi Yabgu, İpek Yolu’nun kontrolü için Sasanilerle ittifak yapmış,Akhunların yıkılmasını sağlamıştır. Daha sonra ise Sasaniler'e karşı Bizans ile ittifak yapmıştır.

I.Köktürk devleti döneminde ilk kez Türk adı devlet adı olarak kullanılmıştır.

İlk defa Bizans ile diplomatik ilişkiler kurulmuştur.

II.KÖKTÜRK DEVLETİ (682-744)

-Çine karşı Kürşat ayaklanması gibi çok güçlü ayaklanmalar çıkmıştır.

-Köktürklere bağımsızlığını kazandıran Kutluk Kağan olmuştur.

-Kapgan Kağan zamanında Orta Asya’da Türk birliği büyük oranda sağlanmıştır.

-Devlete en güçlü dönemini Bilge Kağan yaşatmıştır.

-Bilge Kağan'ın ölümü üzerine başlayan taht kavgalarından faydalanan Karluklar Basmiller ve Uygurlar,II.Köktürk devletini yıkmışlardır.

-Bu dönemin en önemli kültürel gelişmesi, Türk tarihinin ve dilinin en eski yazılı kaynakları kabul edilen Orhun Yazıtlarının yazılmasıdır.

-Orhun Yazıtları diğer ifadeyle Kök Türk kitabeleri, Vezir Tonyukuk (725),Kül Tigin (732),ve Bilge Kağan(735) adına dikilmiştir.

UYGUR DEVLETİ (744-840)

-Maniheizmi benimsemişler böylece din değiştiren ilk Türk devleti olmuşlardır.

-Maniheizmi devletin resmi dini yapan Böğü kağandır.

-Maniheizm et yemeyi ve savaşmayı yasakladığı için savaşçı yetenekleri zayıflamıştır.

-Yerleşik hayatı benimseyen ilk Türk devletidir. Kent yaşamları başlamış ve mimari gelişme görülmüştür.

-Kendilerine özgü Uygur alfabesini geliştirmişlerdir.-Matbaayı ve kâğıdı kullanan ilk Türk devletidir.

-Baga Tarkan döneminde Uygur devleti zayıflamıştır.

Uygur devletini Kırgızlar yıkmıştır.

Turfan Uygurlarıyla Sarı Uygurlara Moğollar son vermiştir.

AVARLAR (JUAN JUAN)

-İstanbul’u kuşatan İlk Türk devletidir.

-Ordu ve devlet örgütlemesinde Slavları etkilediler.

BULGARLAR

-itil Bulgarları (Volga) İslamiyet’i benimsemişler ve milli kimliklerini böylece korumuşlardır.

-Tuna Bulgarları ise Hristiyanlığı seçtikleri için milli kimliklerini kaybetmişlerdir.

HAZARLAR

-Museviliği benimseyen ilk Türk devletidir.

-Hz Osman döneminde Türkler ile Müslüman Araplar arasındaki ilk savaşı yaptılar.

MACARLAR

-Hristiyanlığı kabul etmişler ve Türk kimliklerini kaybetmişlerdir.

-Balkan kavimlerini Germenleşmekten korumuşlardır.

PEÇENEKLER

-Malazgirt savaşında Bizans’a karşı Türklerin yanında yer almışlar böylece Türklerin savaşı kazanmasında etkili rol oynamışlardır.

KIPÇAKLAR (KUMANLAR)

-Altın Orda devletinin hizmetine girmişler ve böylece Altın Orda devletini Türkleştirmişlerdir.

OĞUZLAR(UZLAR)

-En kalabalık Türk topluluğudur.

-Hem Büyük Selçukluların hem Anadolu Selçukluları’nın hem de Osmanlı Devleti’nin kurucu boyudur.

SABİRLER (SİBİRLER)

-Anadolu’ya seferler düzenlemişlerdir.

-Sibirya ‘ya adını vermişlerdir.

TÜRGEŞLER(TÜRGİŞLER)

-Kağanları Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türk kağandır.

-Orta Asya’nın Arapların eline geçmesini engellemişlerdir.

KIRGIZLAR

-En uzun destan özelliği taşıyan Manas destanı ve Yenisey Yazıtları Kırgızlara aittir.

-Moğollara itaat eden ilk Türk topluluğudur.

KARLUKLAR

-İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlıların kurucu boyudur.

İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyudur.