Sultan III. Selim’in Tahttan İndirilip IV. Mustafa’nın Tahta Çıkartılması 1807

Kabakçı Mustafa Ayaklanması

3. Selim dönemindeki yenilik hareketlerine karşı gerçekleştirilen kitlesel isyan (1807).
3. Selim, Devlet-i âli Osmanî'nin batı dünyası karşısındaki o eski heybetli görünümünü yitirdiğini, başta ordu olmak üzere bütün devlet organlarında büyük bir çürüme yaşandığını üzüntüyle gözlemliyordu. Ordudan başlayarak bu kötü gidişe dur diyecek bazı önlemler almak istedi. Bu amaçla da Batı ülkelerinden teknolojik bilgi ve eğitmen transferine girişti. "Nizam-ı Cedit Ordusu" adıyla yeni ve daha disipline bir askerî birliğin temellerini attı.

Yeniçeri Ocağı, bazı din adamları, illerdeki valiler ve esnafı temsil eden meslek örgütlerinin liderleri ise Selim'in başlattığı bu yenilik hareketlerini kişisel çıkarları açısından son derece tehlikeli görüyorlardı. Bu güç odakları Nizam-ı Cedit geliştikçe her istediklerini yapamayacaklarını anlamışlardı. Onun için hep birlikte reformlara karşı çıkmaya başladılar. Vaizler camilerde halka, "Askere setre pantalon giydirip imanını sarsan, önlerine öğretmen diye frenkleri koyan padişaha
elbette Allah da yardımını çok görür" diye seslenmekteydi. Yeniliğe düşman vezirlerden biri de "Efendi, şimdi ne sipahi var ne de yeniçeri! Hepsi başı şapkalı frenk oldu!" diyordu.

Halk bu gibi tahrik edici sözlerle orduda yeni yeni kurulmaya çalışılan Nizam-ı Cedit birliklerine karşı alabildiğine kışkırtılıyordu. Yapılan bütün yeniliklere "gâvur buluşu" deniliyor, yenilik isteyenlerin de kâfir oldukları söyleniyordu. Bu sırada Ruslarla savaş başlamış ve ordu sınır boylarına gitmişti. Yeniliğe karşı olan Şeyhülislam Ataullah Efendi ve Sadrazam Vekili Köse Musa Paşa'mn kışkırtmasıyla Boğaz yamakları Kabakçı Mustafa'nın başkanlığında ayaklandılar. O zaman 3. Selim'e ayaklanmanın bastırılması için ordunun cepheden geri çağırılması önerildi. Fakat 3. Selim, "Olmaz, sonra Rus orduları Çatalca'ya gelir" karşılığını verdi. İleri gelen devlet adamlarıyla birlik olan isyancılar Pa-dişah'tan Nizam-ı Cedif in kaldırılması hakkında ferman istediler. Bu istekleri, çaresiz kalan Padişah tarafından kabul edildi. Andından 3. Selim'e padişahlıktan indirileceği bildirilince de "Böyle başkaldıran bir halkın padişahı ve halifesi olmaktansa, hiç olmamak daha iyidir" diyerek hükümdarlıktan çekildi. Yerine, yan deli olan 4. Mustafa padişah yapıldı. Sonraki günlerde ülke içinde bir insan avı başlatılarak yenilikten yana olanların büyük bölümü öldürüldü. Kaçabilenler Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa'ya sığındılar. İstanbul'da yaşanan bu toplu cinnete çok sinirlenen Alemdar Mustafa Paşa da ordusuyla İstanbul'a gelerek, başta Kabakçı Mustafa olmak üzere ayaklanmaya önayak olanları öldürttü. Ancak Paşa'nın çabaları da reform planlarını kaldığı yerden sürdürmeye yetmedi.

Böylelikle, devletin çürümeden kurtarılması için başlatılan ilk önemli yenileştirme hareketi, ileriyi göremeyen ve yalnızca kendi çıkarlarını düşünenler yüzünden başarısızlığa uğramış oldu.




Sultan III. Selim’in Tahttan İndirilip, IV. Mustafa’nın Tahta Çıkartılması

1807 yılında Nizam-ı Cedid ordusunun kaldırılmasını isteyen yeniçeriler Kabakçı Mustafa'nın liderliği altında ayaklandılar. III. Selim Nizam-ı Cedid ordusunu dağıtmak ve 29 Mayıs 1807 tarihinde de tahttan çekilmek zorunda kaldı. III. Selim'in yerine geçen amca oğlu IV. Mustafa III. Selim'i tekrar kafese geri gönderdi. 28 Temmuz 1808 tarihinde III. Selim'i tekrar tahta çıkarmak amacıyla Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa saraya yaklaşırken III. Selim padişah IV. Mustafa'nın emriyle boğduruldu. III. Selim'le onu idam etmeye gelen yeniçeriler arasında büyük bir boğuşma geçtiği bilinmektedir. III. Selim'in cenazesi Laleli Camii'nin avlusunda babası III.Mustafa Türbesine defnedildi.


Kabakçı Mustafa İsyanı sonunda tahttan indirilen amcazadesi Sultan III. Selim'in yerine, 29 Mayıs 1807 günü tahta çıktığında 28 yaşındaydı.

Sultan IV. Mustafa'nın şehzadeliği boyunca kendisine bir evlat gibi davranan Sultan III. Selim aleyhinde isyancılarla işbirliğine girmesi ve onun öldürülmesi için emir vermesi, karakteri hakkında fikir vermektedir. 14 ay süren saltanatında III. Selim'in ıslahat için kurduğu Nizam-ı Cedit ortadan kaldırılmıştır.
Tahta çıktığında devletin merkezi otorite ve hakimiyeti gittikçe zayıflıyor, Sultan III. Selim ve Nizam-ı Cedid yandaşları yakalandıkları yerde öldürülüyordu. Sultan IV. Mustafa'nın tahta çıkmasını sağlayan Kabakçı Mustafa ve yandaşları devlet yönetiminde etkin rol oynuyor, kendi adamlarını önemli mevkilere getiriyorlardı.

Osmanlı Devleti bu isyandan sonra yeniçerilere çok büyük tavizler verdi. Ancak yeniçerilerin istekleri hiçbir zaman bitmedi. Hatta Osmanlı tarihinde hiç görülmemiş bir antlaşma yapıldı. Kabakçı Mustafa isyanında baş rol oynayan yeniçeri ağalarının, kendilerini sağlama almak için yaptıkları bu antlaşmaya göre, yeniçeriler devlet işlerine karışmayacak ve Osmanlı Devleti bu isyandan dolayı Yeniçeri ocağını sorumlu tutmayacaktı.

Sultan III. Selim taraftarları, bu karışık ortam içinde Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa'ya sığınmışlardı. Alemdar Mustafa Paşa Osmanlı-Rus savaşları sırasında büyük başarılar göstermiş ve ordu mensuplarının sempatisini kazanmıştı.

Alıntı.