Osmanlı'nın ilk maden mühendisi; Kaplumbağa Terbiyecisi tablosunun ressamı olan Osman Hamdi Bey'in babası, MİT'çi Hiram Abas'ın da büyük dedesi 'Deli Corci' lakaplı İbrahim Edhem Paşa'dır...



Soma'da yaşanan trajedi ve sonrası, bize madenleri ve madencilerimizi hatırlattı. 'İlk maden mühendisimiz kimdi' diye hiç düşündünüz mü?

Hem kendisi, hem kardeşleri hem de çocukları ve torunları çok ünlü oldu bu ilk mühendisimizin. 'Osmanlı devletinin Avrupa'ya ilk gönderdiği öğrenci veya öğrenciler kimdi?' diye bir soru sorsak, cevabı çeşitli kaynaklara göre değişir.

Tek ve ayrık örnekleri saymazsak ilk giden öğrencilerin isimleri Edhem, Hüseyin, Ahmet ve Abdüllatif'tir. Bu dört genç, batılılaşma hareketinin öncüsü olan Sultan II. Mahmut tarafından 10 bin Frank harcırah verilerek 1830'da Fransa'ya gönderildi. Bir yelkenliyle İstanbul'dan başlayan yolculuk 4 ay sonra Marsilya'da sona erdi.

Osmanlı'nın umudu olan bu öğrencilerden Edhem, tarihe geçen adıyla İbrahim Edhem Paşa'dır ve Osmanlı'nın da ilk maden mühendisidir. 10 yıl kaldığı Paris'te öce Fransızca öğrendi ve sonra da Madencilik Okulu'nu birincilikle bitirip 23 yaşında İstanbul'a döndü. Rivayete göre ünlü Fransız bilgini Pasteur'ün sınıf arkadaşıdır.

KONAKTA ÖZEL EĞİTİM GÖRDÜ

1821 Sakız İsyanı sırasında köle olarak İstanbul'a getirilen ve sonradan Edhem adı verilen bu çocuk, köle pazarında görünce acıyarak satın alan Kaptanıderya Hüsrev Paşa tarafından yetiştirildi.

Fransa'ya birlikte gittiği diğer arkadaşları gibi Hüsrev Paşa'nın konağında önce özel eğitim gördü.

Ülkeye dönüşü sonrası Sarıyer, Gümüşhacıköy, Keban ve Ergani madenlerinde mühendis olarak çalıştı. Yükselişi de 1849'da başladı.

Diğerlerinin yanında küçük kalan görevlerini atlayarak söyleyelim: Hariciye Nazırlığı, Ticaret Nazırlığı, Adliye Nazırlığı, Dâhiliye Nazırlığı, Valilik, Berlin Elçiliği, Viyana Elçiliği, Tanzimat Meclisi Üyeliği, Encümen-i Daniş Üyeliği, Şura-yı Devlet Üyeliği ve Sadrazamlık yaptı. Sultan Abdülmecit'in de Fransızca öğretmenidir.

Sinirli yapısı ve Rum kökenli olması nedeniyle "Deli Corci" denen İbrahim Ethem Paşa, Sultan Abdülmecit'in Yağlıkçılar Kahyası Hacı Mustafa Ağa'nın kızı Fatma Hanım'la evlendi. Bu evlilikten 4 çocuğu oldu: Osman Hamdi, Halil Ethem, İsmail Galip ve Mustafa. En büyük çocuk için Osman Hamdi Bey desek, hatırlayamayanlar için bir de tablo ismi verelim: Kaplumbağa Terbiyecileri... İşte bu ünlü resmin ressamı olan Osman Hamdi Bey de babası tarafından Paris'te okutulur.

OSMAN HAMDİ'NİN 'MARİE'LERİ

Osmanlı'da bir kadının resmini ilk yapan ressamdır. Eşi Naile Hanım'ın portresini 1897'de yapmış. Eşinin ismi Naile, gerçek ismi Marie; bir Fransız. Naile Hanım, Osman Hamdi'nin ikinci eşi; ilk eşi de bir Fransız ve onun ismi de Marie. Osman Hamdi, evinde çocuklarıyla dahi Fransızca konuşan, Nazlı isimli kızına bir şey yazarken, 'İsmini bir Fransız nasıl okur da Nazlı diye telaffuz eder?' diye kaygılanan birisi. 1918'de Harbiye Nazırı olan Müşir Abdullah (Kölemen) Paşa, Osman Hamdi Bey'in damadıdır. Uzun yıllar babasından kalan yalıda yaşamıştır.

YURT DIŞINDA İLK DOKTORA

Osman Hamdi'nin 1 oğlu 3 kızı olmuş. Oğlu Hamdi Vahit, Çüruksulu Ahmet Paşa'nın kızı Belkıs Hanım ile ünlü diplomat Ethem Menemencioğlu'nun kızları Nihal Hanım'la evlenir. Osman Hamdi'nin diğer oğlu Ethem Bey'in eşi Kamuran Hanım'ın babası Salih Münir Paşa'dır. İbrahim Ethem Paşa'nın 4 erkek 2 kız çoğundan birisi olan Halil Ethem Bey, Viyana'da okutulmuş; Türkiye'de Jeoloji Mühendisliği'nin kurucusudur; aynı zamanda da müzeci ve yurtdışında ilk doktora yapan Türk. Halil Ethem Bey, milletvekilliği ve Milli Müzeler Müdürlüğü de yapar. Enver Paşa öldükten sonra dul eşi Naciye Sultan, Enver Paşa'nın kardeşi Mehmet Kamil Killigil'le evlenir. Naciye-Mehmet Kamil çiftinin çocuğu Rana Hanım, Ethem Paşa'nın torunu diplomat Sadi Eldem'le evleniyor. Osman Hamdi Bey'in diğer meşhur kardeşi Nümizmat İsmail Galip Bey, Girit Vilayeti Müsteşarlığı da yapmış. İsmail Galip Bey'in oğlu Mübarek Galip Eldem'in kızı Roksan Hanım'ın oğlu da öldürülen ünlü MİT mensubu Hiram Abas'tır.