Mitoloji Nedir?
Mitoloji efsaneler bilimi anlamına gelir. Hem masal ve efsanelerin toplandığı kitap hem de ilk çağ sonlarında mythos yazarı diye tanımlanan derleyicilerin yaptığı iş için mitoloji kelimesi kullanılırdı.

Eski Yunan dilinde ‘söz’ kavramını karşılayan üç sözcük vardı. İlki ‘mythos’’, söylenen veya duyulan bir sözdür, efsane, hikaye anlamlarına gelir. Fakat mythos güvenilir değildir, çünkü insanlar gördüklerini veya duyduklarını anlatırlarken birçok yalan ve abartıyla süsleyebilir.

İkincisi ise Epos, belli bir düzen ve ölçüye göre söylenen, okunan sözdür. Zamanla şiir, destan ve ezgi anlamlarına gelmiş ve şimdi epik veya epope olarak batılı dillerde yerini almıştır. Son olarak logos ise ‘gerçeğin insan sözüyle dile gelmesi’ olarak tanımlanır.

Logos sözcüğünü başta tarihçi Herakleitos olmak üzere doğa bilginleri yapmıştır. Bu sözcük bilimle ve araştırmayla öylesine bağdaşmıştır ki günümüzde halen araştırma ve bilim dallarının sonlarına eklenen logos-logia gibi bir ek olmuştur. Dilimize ise ‘-loji’ olarak geçmiştir. Örneğin; Antropoloji, Sosyoloji.

Mitolojiler Nasıl Oluştu?
Mitlerin kökeni konusunda yazarlar arasında ortak bir uzlaşma yoktur. Bazı yazarlar yaşandıktan sonra unutulmuş gerçek olaylar olduğuna, bazı yazarlar tümüyle bilinçaltı ve hayal gücüne bağlı olduğuna, bazı yazarlar ise toplumların varlığını sürdürmek ve kaynak bulmak gibi ihtiyaçlarını kullanan dini ve siyasi liderler tarafından desteklenerek oluşturulduğu kanaatindedir.

Mitoloji kutsal bir öyküyü anlatmaktadır, bir yaratılışın öyküsüdür. Bir şeyin nasıl yaratıldığı ve nasıl var olmaya başladığını anlatır. Bir inanç sistemi olarak mitosların toplumsal düzeni oluşturma ve koruma gibi görevleri vardır. Çoğunda bireylerin kendileriyle ilişkilendirebileceği hatta ders çıkarabileceği anlatılar yer alır.

Kelime, sözlük anlamında ‘Bir inanç veya bir topluluğun kültüründeki tanrılar, kahramanlar, evren ve yaratılışla ilgili tüm yazılı ve sözlü efsaneler birikiminin anlamlandırılması, yorumlanması ve incelenmesini kapsayan çalışmalar bütünü’’ olarak tanımlanmıştır. Çoğu kültürün kendine ait başlangıcı, evreni, türünün yaratılışını, doğayı anlamlandırmaya çalıştığı mitolojisi vardır.

Eğer mitoloji en genel şekilde sınıflandırmak istenirse bölgelere göre sınıflandırmak doğru olacaktır. Bunlar ise;

Asya Mitolojisi
Avustralya ve Okyanusya Mitolojisi
Avrupa Mitolojisi
Orta Doğu Mitolojisi
Amerikalar Mitolojisi
Fakat mitoloji dendiğinde günümüzde akla ilk gelenler Yunan, Roma, Türk, Pers mitolojileri olacaktır.

Yunan Mitolojisi



Evrenin yaratılması, tanrılar ve kahramanların yaşadığı olayları anlatan öyküler ve doktrinlerden oluşur. Ayrıca Antik Yunan’da mitoloji dinin temelini de oluşturmuştur. Bugün ulaşabildiğimiz kaynaklar Antik Yunan’da mythos yazarları gibi derleyicilerin oluşturduğu mitoloji kaynaklarıdır.

Çoğu Avrupa mitolojisini ve yakın doğu mitolojilerini de etkileyen yunan mitolojisi Romalılar tarafından da kabul edilmiş fakat farklı isimler kullanılmıştır. Yunan mitolojisinde yaratılış süreci sonsuz boşluktan gaia, tartaros, eros, erebos, nkys, esir ve hemera’nın var olması ile başlar. Yunan mitolojisi ile ilgili detaylı yazıya da göz atabilirsiniz.

İskandinav Mitolojisi
İskandinav mitolojisi tanım olarak hristiyanlıktan önce iskandinav topluluklarının dinleri, inanışları ve efsanelerinden oluşur. İskandinav mitolojisine göre yaratılış aşamasında, yani başlangıçta, soğuk, kasvetli ve karanlık bir kuzey diyarı olan nifleheim, aydınlık ve sıcak olan güney diyarı muspell ve bunların ortasında sonsuz uçurum diye adlandırılan ginnungagap vardı.



Midgard Tasviri
Bir gün aydınlık ve sıcak bir diyar olan muspell’ın sıcaklığı soğuk ve kasvetli nifleheim diyarındaki buzları eritti ve eriyen damlalar uçurum’dan (ginnungagap) aşağı düştü. Bu damlalar orada can buldu ve bunun sonucunda muspell ve nifleheim birleşti. Bu gücün yarattığı etki ile ilk dev olan Ymir var oldu. Ymir’in terinden de diğer devler oluştu. İskandinav mitolojisi‘nde yaratılış, tanrılar ve ragnarok başlıklı detaylı içeriğe de göz atabilirsiniz.

Türk Mitolojisi
Türk mitolojisi kaynağını diğer mitolojilerde olduğu gibi destanlardan almaktadır. Fakat Türk mitolojisinde diğer mitolojilerde olduğu gibi bir olay örgüsü yakalamak çok zordur. Ayrıca Türk destanlarındaki kişilerin tarihte var olan gerçek insanlarla bağdaştırılması bu destanların mit olmadığını düşündüren yanlış bir genel algıya yol açmaktadır.



Yaratılış Destanı, Oğuz Destanı, Ergenekon ve Bozkurt Destanı gibi diğer Türk destanları mitolojidir. Türk mitolojisi tek kaynak mitostan türeyen mitolojiler gibi değil, birbirinden bağımsız efsanelerden oluşmaktadır. Türk Mitolojisi ile ilgili detaylı yazımıza da göz atabilirsiniz.

Din ve Mitoloji
Birçok dinde mitoloji önemli bir konumdadır. Mitler günümüzde kullanılanın aksine, aslında bir öykünün net olarak yanlış veya doğru olduğunu anlatmaz. Daha çok, doğru veya yanlış kavramlarının manevi, psikolojik ve özellikle sembolik yönlerini vurgular.

Günümüzde yaygın olan dinlere bağlı olan kişiler inançlarının kökeninde yer alan anlatıları tarihsel olaylar olarak düşünseler de, bu olguları inanç sistemlerinin figürsel temsilleri olarak görenler de vardır. Bir inancın sahip olduğu olgular ve anlatılar, karakterleri sebebi ile bilimsel anlamda mitoloji olabilirler.

Bu tarz terimler o dindeki belli kavramların, birer kültürel olgu olarak manevi, psikolojik veya sembolik yönlerini vurgulayan atıflar olarak düşünülmelidir. Bu, dinlerin sahip olduğu kavram ve anlatıların doğru veya yanlış olduğunu göstermez.

Tanımında da açıkça anlaşılabileceği gibi mitoloji objektif olarak bir doğruluk kavramı barındırmadığı gibi böyle bir amaca da sahip değildir.

Toplumlar din ile mitoloji kavramını karıştırmamalıdır. Çünkü din ve mit tamamen farklı terimler, kavramlardır. Dini kavramların mitolojik bir yansımasının olması din kavramının dini oluşunu geri planda bırakmamalıdır. Din ve Mit bir çok ilişkileri olsa dahi çok ayrı şeylerdir.