[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Yaşam tarzımızı veya davranış alışkanlıklarımızı değiştirmek hayatta belki de en zorlandığımız konuların başında geliyor. Ama asla olanaksız da değil. Biraz kararlılık biraz cesaret ve biraz da çaba istediğiniz yönde bir değişimi size sağlayabilir.

Neyi, niçin ve nasıl değiştireceğimiz konusunda bir zihinsel hazırlık süreci gerekiyor tabi öncelikle. Değiştirmek istediğimiz şeylerin önemli ölçüde bizim kontrolümüzde olması da bir diğer ön koşul tabi.

Ayrıca gelenekselci ve tutucu toplumsal yapılarda, otoriteryen kültürlerde değişmek bir kat daha zorlaşıyor ve karşılaşılabilecek dışsal ve içsel engellere karşı da dirençli olabilmeyi göze alabilmeliyiz.

Değiştirmek istediklerimiz büyük küçük bir çok farklı konuda olabilir. Örneğin yeme biçimimizi, giyim tercihlerimizi, günlük yaşam programımızı, uyku düzenimizi, egzersiz yapma (yapmama) alışkanlığımızı, kötü alışkanlıklarımızı, erteleme huyumuzu, sosyal ilişki biçimimizi, arkadaş çevremizi, siyasi ve inançsal angajmanlarımızı, hobilerimizi, sanatsal ilgilerimizi, mükemmeliyetçi oluşumuzu, tembelliğimizi, sabit fikirlerimizi vb. sayabileceğimiz onlarca hatta belki yüzlerce şeyi değiştirmek isteyebiliriz.

Ama bilmeliyiz ki bir çok özelliğimiz zaman içinde adeta bize, kişiliğimize yapışmış, katı halde olup, yaşamımızı sürerken çoğunlukla otomatikleşmiş davranış kalıplarımız ve özelliklerimizdir. Kökleşmiş alışkanlıklara sahip olabiliriz, değişmek istesek de bu istekten daha güçlü duran bir iç dirençle karşılaşabiliriz.

Öyle olsa bile değişmemizin gerekliliği konusunda güçlü bir inanca sahip olabilirsek, niyet, kararlılık ve çaba ile istediğimiz yönde değişim sağlamak o kadar da zor bir mesele değildir aslında. Biz en azından değiştirmek istediğimiz bazı kronik alışkanlıklarımızla işe başlayabilir ve her değişim, sonrası için bize motivasyon sağlayabilir. Nasıl mı? İzlememiz gereken bazı yöntemleri anlatmaya çalışacağım aşağıda.

*Gerçekçi planlar yapmak:
Öncelikle değiştirmek istediğimiz konuda bir hedef belirlemeliyiz. Ancak bu hedef çok uç, kapasitemiz veya potansiyellerimiz açısından olanaksız, gerçekleştirme olasılığı imkansıza yakın olursa daha baştan hayal kırıklığı yaşamamız işten bile değildir. Öyleyse gerçekçi planlar yapmak çok önemli, değişmek istediğimiz her konuda makul hedefler oluşturmalıyız. Örneğin hayatı boyunca egzersiz veya spor yapma alışkanlığı edinmemiş orta yaşlarda birinin kendine profesyonel ve başarılı bir sporcu olma gibi bir hedef koyması anlamsız ve ulaşılmaz olacaktır. Cesaret, ulaşamayacağımız hedefler için koşmakta değil ulaşılabilir hedefler için daha çok işe yarayacaktır. Cesur olun, ama gerçekçi planlar yapmalısınız.

*Küçük adımlarla ilerlemek:
Hiç bir hedefe bir hamlede ulaşılamayacağını bilmelisiniz. Hızlı ve sabırsız davranmak çoğu kez daha başından değişim hedefinizi sizden uzaklaştırabilir. Yıllardır yerleşmiş, otomatikleşmiş bir çok özelliğiniz, davranışlarınız, düşüncelerinizin hemen bir kerede ortadan kalkmayacağını başından kabul etmelisiniz. Öyleyse değişim hedefinizi olabildiğince küçük parçalara bölmeli, küçük adımlarla ilerlemeyi planlamalısınız. Her attığınız küçük adım bir sonrası için size daha fazla cesaret ve motivasyon verecektir. Değişimi sindirmelisiniz, yoksa adeta hızlı yediğiniz yemeğin hepsini geri çıkarmak ve tekrar yiyememek gibi bir durumla karşılaşmanız olasıdır.

*Sırayla değiştirmek:
Değiştirmek istediğimiz alışkanlıklarımızın hepsini birden ele almak bizi çok zorlayabilir ve değişme motivasyonumuzu kolayca yitirmemize neden olabilir. Öyleyse bu değişim konularını bir liste yapmak ve sıraya koymak yararlı olacaktır. Seçtiğimiz bir değişim konusundan başlamak, diğerlerini şimdilik beklemeye almak doğru olacaktır. Birini hallettikten sonra diğerine geçmeli ve listemizi tamamlayana kadar kararlılık göstermeliyiz tabi. Listeden seçimimizi yaparken hangisinden başlayacağımıza karar veremiyorsak da önerim, ya en elzem olandan başlamak ya da önceliği en kolay değişim gerçekleştirebileceğiniz konuya vermelisiniz. Sonuçta ne ile başladığınız önemli olsa da asıl önemli olan istemek ve çaba göstermektir. Sırayla gitmek de bunu kolaylaştırabilecek bir yöntemdir sadece.

*Ortak bulmak:
Değişmek, değiştirmek istediğiniz konudaki içsel motivasyonunuz başlangıçta ne kadar güçlü olsa da süreçte zaaf gösterebileceğiniz, geri adım atabileceğiniz, hatta vazgeçebileceğiniz olasılıkları biz psikologlarca malum olan bir konudur. Yani işi şansa bırakmayalım derim. Şöyle ki, her ne değişim gerçekleştirmek istiyorsanız, ailenizden veya sosyal çevrenizden sizinle aynı dertten muzdarip birini bulmaya ve onunla ortak bir değişim planı oluşturmaya çalışabilirsiniz. bu size içsel motivasyonunuzun yanında bir de dışsal motivasyon sağlayarak işinizi kolaylaştırabilecektir. Örneğin sigarayı azaltmak veya bırakmak gibi bir değişim amacınız olsun. Tek başına olduğunuzda veya süreçten kimseyi haberdar etmediğinizde geri adım atmanız çok daha kolay olacaktır, ancak biriyle sözleşmiş veya onun da bilgisinde bu işi yapıyorsanız daha sağlam durabilecek, daha dirençli olabilecek ve değiştirmek istediğiniz yöndeki hedefinize daha kolay ulaşabileceksiniz. Tabi seçtiğiniz ortağın da sırf siz istediniz diye değil, kendisi de bu konuda sağlam duracak kolay vazgeçmeyecek biri olması önemlidir. Yoksa sizi olumlu etkilemek yerine tam aksi sizin motivasyonunuzun da düşmesine sebep olacak biri olabilir. Yani ortağınızı doğru seçin ve hatta mümkünse onunla iddiaya girerek ikinizin de vazgeçmesini zorlaştırın.

*Destek/yardım almak:
Son önerimiz de bir profesyonel destek almak yönünde. Hepimiz kararlı, tutarlı bir kişiliğe sahip olamayabiliriz, irade göstermemiz gereken konularda zayıf karakterimiz buna izin vermiyor olabilir. Ya da bir değişimi sistematik biçimde gerçekleştirebilmek için organize olabilme yeteneğine sahip olamayabiliriz. Ayrıca yeterli motivasyonumuz olmayabilir ve değişimimizi anlamlı kılacak bir zihinsel alt yapıya sahip olamayabiliriz. İşte bu ve benzeri durumlarda ise yapmamız gereken bir psikologdan destek almak olmalıdır. Psikologların sadece ruhsal bozukluklarla ilgilenmediğini, onların yaşamsal ve bazı davranışsal sorunlarımız veya açmazlarımızda, kendimizi geliştirmek, iyileştirmek çabalarımızda da bize gayet yararı olabilecek profesyoneller olduğunu anımsatmama gerek yok sanırım. Yani destek/yardım alarak da yaşamınıza yararlı bir dokunuşta bulunabilir, değişebilir, daha mutlu, huzurlu ve doyum sağladığınız bir yaşam sürebilirsiniz.

Sonuç olarak, hepimizin değişimlere ihtiyacı var ama sanki buna zamanımız yok gibi davranıyor, bunları erteliyor, öteliyoruz ve böylece daha fazla zamanı verimsiz bir yaşamla tüketiyoruz. Hadi artık bu konuda kendinizi bir daha gözden geçirin ve bir ucundan işe başlayın. Hayat ertelenmeye gelmeyecek kadar önemli ve zaman da sahip olduğunuz en değerli şeydir.

Değişmekten değil, asıl değişememekten korkmalısınız. Haydi hemen planınızı yaparak, gecikmeden hayatınızda olmasını istemediğiniz şeyleri değiştirmeye başlayın.

~ Uzm. Psikolog Bülent Korkmaz ~