Demokritos ve hocası Leukippos atom teorisini ortaya atmış ilk düşünürlerdir. Onlara göre nesne, artık bölünemez olan sonsuz küçüklükteki parçacıklardan oluşur. Nasıl ki dilde her kelime birtakım harflerin birleşmesinden meydana geliyorsa, bunun gibi, nesne de atomların birleşmesinden meydana gelir. Ayrıca bir kelimedeki harfler, şekil ve yer olarak biri ötekilerden ayrılabilir. Aynı şekilde atomlar da, şekil ve durumları bakımından birbirlerinden ayrılırlar. Ancak atomların bir de ortak yanları vardır: Bu da sertlikleri ve hareket halinde olmalarıdır. Evrendeki tek değişme atomların bu hareketi olup başkaca bir değişme söz konusu değildir. Evrendeki tek değişme olan atomların hareketi için boş bir uzayın var olması gerekir. Çünkü atomlar ancak boş bir uzay içinde hareket edebilirler.

Demokritos'a göre evrende, başlangıçtan bu yana boş ve dolu şeyler vardır. Dolu olanlar atom, boş olan ise uzaydır. Bu boş uzay düşüncesine ilk kez Demokritos'ta rastlanır. Gerek Elealılar için, gerekse Demokritos için boş bir uzay vardır. Ancak, Demokritos bu boş uzayın gerçek olmadığını, bir "hiç" olduğunu kabul ediyor. Başka bir deyişle boy olar uzay, bir varlığa sahip değildir. Dernokrit bu görüşünü böyle açık olarak ortaya koymaz. Yalnızca: "Bir yanda varlık, yani atomlar; öte yanda yokluk, yani boş uzay vardır" diyor. Böylelikle yalnız atomlara değil, boş uzaya da varlık verilmiş oluyor. Elealıların düşüncelerine karşı olan Demokritos yokluğun da var olduğunu bilinçli olarak savunmuştur. Burada özel bir durumla karşılaşıyoruz: Demokritos kendisine kadar olan filozofların en maddecisi (materyalisti)dir. Ondan önceki filozofların hepsi az ya da çok maddecidir. Mesela, Empedokles; nesneyi oluşturan iki ana güç olan sevgi ve nefreti madde olarak düşünün. Aynı şekilde Anaksagoras, bir plana göre çalışan yapıcı gücü, "Nus"u maddi bir güç olarak anlar. Ancak bu filozoflardan hiçbiri Demokritos kadar bilinçli bir maddeci sayılamaz. Çünkü Demokritos'a göre gerçek, madde olan atomlardan oluşur.

Demokritos tek gerçek olarak benimsediği maddeyi, maddi olmayan bir şeye, boş uzaya bağlar. Bir maddeci (materyalist) için ancak somut olan bir şey gerçektir, somut olmayan şey gerçek değildir. Demokritos, somut olan atomların varlığı için, somut olmayan hoş bir uzayı gerekli görmekle, garip bir durum yaratmış olur. Buna bir de şunu eklemek gerektir: Zenon; "evrenin bölünmesinin sonsuz olduğunu benimsersek, çözümlemesi olanaksız bulunan mantıksal güçlüklerle karşılaşacağımızı" savunur. Buna karşı Demokritos; "evren sınırsızdır ve bölünmez", diyor. Çünkü ona göre evren; sınırlı olan unsurlardan, yani atomlardan meydana gelir. Nesneler içinde bulunduğu uzay ise, sonsuz bölünebilen bir şeydir. Böyle olunca, boş uzay, çok garip bir anlam kazanmış oluyor. Uzay bir yandan bir "hiç"tir, varlıktan yoksundur, öte yandan da gerçek olanın var oluşunun koşuludur. Bu garip durum, bundan sonraki felsefe tarihinin sürekli ilgi odağı olmuş ve Kant'a kadar pek çok düşünürü ilgilendirmiştir.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI