IRCForumu.ORG   sohbetkacak
reklamalanı


 
 
Seçenekler Stil
Alt 22 Mart 2022, 13:03   #1
Webmaster
CeReN - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)

Standart Bitkilerde Tropik Ve Nastik Hareketler

Tum canli organizmalar, ic ve dis ortamlarindaki degisIkliklerle hareket etme ve tepki verme yetenegine sahiptir. Hareket ve uyaranlara tepki verme canlilarin karakteristik ozelliklerinden ikisidir. Bir uyaran, canli bir organizmanin ic veya dis ortamindaki, organizmanin aktivitesini etkileyebilecek herhangi bir degisIkliktir. Bitkiler hareketsiz gibi gorunse de canlidir, isIk, dokunma, isi ve yer cekimi gibi uyaranlara yanit olarak birkac farkli turde hareket yapabilirler. Bitkilerin hareketleri “tropik” ve “nastik” olmak uzere ikiye ayrilabilir.
Daha onceki bir yazida bitkilerdeki durum ve yer degistirme hareketlerine kisaca deginilmistir. Bu yazida sadece bitkilerdeki tropik (yonelme) ve nastik (irkilme) hareketler hakkinda daha genis bilgi verilecektir.

Tropik HareketlerBitkilerde Tropik ve Nastik Hareketler
Bazi uyaranlar bitkilerde yonlu bir yaniti tetikleyebilir. Tropizma, bir uyaricidan uzaga veya bir uyariciya dogru yonlu bir buyume veya hareket tepkisidir. Bitkilerin kokleri toprakta olacak sekilde bir yere sabitlendigi ve bu nedenle bir yerden baska bir yere hareket edemeyecekleri bilinmektedir. Genel anlamda hareket gostermezler ama bir bitkinin surgun, kok, yaprak vb. gibi tek tek parcalarin veya organlarin isIk, yer cekimi kuvveti, kimyasal maddeler, su ve dokunma gibi bazi uyaranlara maruz kaldiklarinda durum degistirme seklindeki hareketler gostermesi mumkundur. Uyaran alinir alinmaz, belirli kisim buyume hareketleriyle tepki gosterir. Bu, fitohormonun etkisiyle iki tarafindaki esit olmayan buyumeden kaynaklanmaktadir. Bitkinin hareketi uyarana dogru ise pozitif tropizma, uyariciya karsi ise negatif tropizma olarak adlandirilir.
Asagida, tropik hareket cesitleri yer almaktadir:

Fototropizma
Bitkinin bir bolumunun isIk uyarisina tepki olarak hareketidir ve bir bitkinin govde veya kok gibi bir bolumunun farkli buyumesiyle tetiklenir. Bitki isIk yonunde buyur. Bitkiler, isiga tepki olarak reaksiyona giren oksin adi verilen bir kimyasala sahiptir. Bu, bitkilerin hucrelerinin uzamasina neden olur. Isiga dogru buyume pozitif fototropizma, isIktan uzaklasma ise negatif fototropizmadir. Ornegin, kok, isIk kaynagindan uzaklasir. Govde isIk yonune dogru buyur, bu durum pozitif fototropizma olarak adlandirilir. Yapraklar yuzlerini isIk yonune dik acida tuttuklari icin enine fototropiktir.



Tigmotropizma (Haptotropizma)
Tigmotropizma, bir dokunma uyaranina yanit olarak bir bitkinin yonlu buyume hareketidir. Ornegin sarmasIklar bu hareket yaparak tirmanir. SarmasIklar bir destekle temas ederse ona sarilir. Buna pozitif tigmotropizma (haptotropizma) denir. Bahce bezelyesi bitkisi gibi tirmanici bitkiler tendril (suluk) adi verilen ozel yapilara sahiptir. Bazi kati nesnelerle temas halinde olduklarinda, temasin karsi tarafindaki buyume artar ve tendriller destek cevresinde kivrimlar olusturur. Tendril’ler, temas ettikleri nesnelerin etrafina dolanarak tirmanici bitkileri desteklemeye yardimci olan ince, ipliksi yapilardir. Tendriller ya da genc surgunler kati nesnelerle temas edinceye kadar sarilma ya da yonlenme hareketi olmaksizin havaya dogru uzanir. Temas oldugunda, nesnenin etrafinda kivrilmasina neden olan bitki hormonlarinin ve proteinlerin salinimi tetiklenir. Tendrilin nesneyle temas eden tarafindaki hucreler yavas buyurken, karsi taraftaki hucreler daha hizli buyumeleri icin uyarilir. Bu sekilde, tendril nesnenin etrafina sIkica sarilir veya dolanir. Tendril ayrica, tirmanici bitkilere guclu, dis destek saglayan ve dik durmalarina yardimci olan mekanik doku ile kalinlasir.
Negatif tigmotropizma da bitkiler icin faydali olabilir. Bazi bitkilerin kokleri yeraltindaki kayalar veya taslar gibi kati nesnelerle temas ettiginde, onlardan uzaklasmalari icin uyarilirlar. Bu durumda hareketin yonu dokunma uyaranindan uzaga dogru oldugu icin buna negatif tigmotropizma denir.

Termotropizma
Bir bitkinin sicakliga tepkisi olan termotropizma, kisin orman gullerinin (Rhododendron spp.) yapraklarinin asiri soguk havalarda asagi dogru kivrilmasiyla gorulebilir. Bu hareketin, yapraklarin alt kisimlarindaki stoma hucrelerinden su kaybini onlemenin bir yolu oldugu dusunulmektedir. Benzeri bir tepki Mimosa pudica (Kustum otu) bitkisinde de gorulur. Sicaklik azaldiginda yaprak saplari cokerek bilesIk yapraklardaki kucuk yapraklarin her birinin katlanmasina neden olur. Zea mays (misir) bitkisinin kokleri ise farkli sicakliklara maruz kalirsa farkli bicimlerde bukulur. Kokler genellikle normalin ustundeki sicakliklardan dusuk sicakliklarin oldugu yone egilir. Bu tip bir hareketin faydali oldugu dusunulmektedir cunku derin yerdeki toprak saha soguk yuzeylerde ise daha sicaktir. Genc misir bitkilerinin koklerindeki buyume yukari yani daha sicaga dogrudur.

KemotropizmaBitkilerde Tropik ve Nastik Hareketler
Bazi kimyasal maddelerin varligina karsi olusan tepkisel hareketlere kemotropizma denir. Mantarlarin hiflerinde, bitkilerin koklerinde gorulur. Kokler, buyumelerini daha yuksek besin konsantrasyonu olan bolgelerde yogunlastirarak kimyasal bir tepki, kemotropizma sergilerler. Kokler, bazilari, faydali ve/veya zararli bakteri, mantar ve hatta diger bitkilerin varligini gosteren kimyasal bilesIklere karsi duyarlidir. Polen tuplerinin cicekteki disi ureme organinin boyuncuk (stigma), yumurtalik ve yumurta hucresine (ovule) dogru buyumesi sirasinda da kemotropizma gorulur. Burada her bolge polen tupunun buyumesi ve gecisi icin kendi besinlerini ve kemotaktik kimyasallarini uretir.

Hidrotropizma
Bitki parcalarinin suyun uyarisina tepki olarak hareketine hidrotropizma denir. Koklerin suya dogru buyumesi pozitif hidrotropizma nedeniyledir ve surgunun sudan uzakta buyumesi negatif hidrotropizmadir. Kokler icin pozitif hidrotropik tepki, jeotropik olandan daha gucludur, yani yer cekiminden bagimsiz olarak oncelikli olarak su icin hareket ederler.
Bir bitki suyu uzaktan algilayamaz. Ancak yakinlarda su tespit edilirse, bitki kok buyumesini o suya yonlendirmek icin hidrotropizmayi kullanir. Bazi agac turleri, kokleri su borularina ve kanalizasyon sistemlerine girdigi icin olumsuz bir une sahiptir, ancak yakinlardaki su kaynaklarindan maksimum duzeyde yararlanirlar. Bitkiler ayrica suya, mevcut oldugunda hizla buyuyerek ve olmadiginda buyumeyi yavaslatarak tepki verir.

Jeotropizma (Geotropizma veya Gravitropizma)
Tepki yer cekiminden kaynaklanir, eger bitki yer cekimi yonunde hareket ederse buna pozitif jeotropizma, zit yonde hareket ederse negatif jeotropizma denir. Kokler yer cekimi yonune (yerin merkezine) dogru asagi buyudugu icin pozitif jeotropik iken govde ve surgunler dunyanin merkezine zit yonde yukari dogru hareket ettigi icin negatif jeotropiktir.

Travmatropizma
Yaralanmaya tepki olarak gosterilen bitki hareketidir. Kokler yarali taraftan uzaklasmaya egilimlidir. Hareketin sebebi yaralanan kisimdan salgilanan bir hormondur. Yarali kismin yikanmasi durumunda salgilanan hormon kaybolacagi icin bu tropizma hareketi gozlenmez.

Heliotropizma
Ayni zamanda “gunes izleme” olarak da adlandirilan, bitki organlarinin gunesi gokyuzunde takip ettigi bir bitki hareketidir. Fototropizmadan farklidir. Fototropizmada herhangi bir isiga, heliotropizmada ise gunes isigina tepki verilir. Yanit veren organ, gunes isinlarina dik, paralel veya egik olarak yonlendirilebilir. Aycicegi ya da gunebakan (Helianthus annuus) ve pusula bitkisi (Silphium laciniatum) gunesi takip eden bitkiler arasindadir. Amac isIktan yani gunesten maksimum faydalanmaktir. Cicegin gunese dogru yonlenmesi ile cicek isinir, bocekler tarafindan fark edilebilirligi artar ve bu sayede tozlasmanin da maksimum olmasini saglanir.

Nastik HareketlerBitkilerde Tropik ve Nastik Hareketler
Nastik hareket, bitki kisminin uyarana tepki veren yonlu bir hareketi degildir. Nastik hareketlerde uyaranlar tepkinin yonunu belirlemez. Nastik hareketlerde uyaran hangi yonden uygulanirsa uygulansin bitkinin tum organlarini esit olarak etkiler ve her zaman ayni yonde hareket ederler. Irkilme ya da irganim olarak da adlandirilan ve cok hizli gerceklesen nastinin uyaranlari, isIk, isi, dokunma veya temas vb. olarak siniflandirilabilir. Nasti hareketi bitkinin yapraklari, cicek tac yapraklari gibi yassi organlarinda gerceklesir, turgor veya buyumedeki degisIkliklerden kaynaklanabilir. Ornegin, dokunma bana (Mimosa pudica) bitkisinin dokunmaya verdigi tepki boyle bir harekettir. Ancak bu bir buyume olgusu degildir.

Niktinasti (Uyku Hareketi)
Yaprak ve cicek gibi bitki organlarinda gerceklesir. Bircok niktinastik bitkinin ( yonca ve oxalis) yapraklari, ornegin mimoza bitkilerinin yaprakciklari gunduz veya gunun bir bolumunde acilir ve geceleri kapanir. Baklagiller gibi diger bazi bitkilerde ise yapraklar geceleri sarkar, gunduzleri tekrar dik konuma doner. Bu hareketler, gunluk ritmin gunduz ve gece periyotlarindan, isIk yogunlugundaki ve sicakliktaki degisIkliklerden kaynaklanir, niktinasti veya uyku hareketi olarak adlandirilir. Gun isiginin yogunlugu dusuk oldugunda, fotoreseptorler bir elektrik sinyali ureterek bitkinin yapraklarinin geceleri sarkmasina neden olur. Gunduzleri fotoreseptorler tarafindan isIk yogunlugunun artisi algilanir ve bitkilerin yapraklari yeniden dik konuma doner. Bu uyku hareketlerinin faydalari henuz tam bilinmemektedir. Bir teori, geceleri yapraklarin sarkmasinin, terleme yoluyla asiri su kaybini onlemek icin bitkinin yuzey alanini azaltmaya yardimci oldugunu one surmektedir. Uyku hareketi nedeniyle bitkilerin daha kucuk ya da daha solgun gorunmesi saglanarak otcullari bu bitkileri yemekten caydirici bir mekanizma isliyor olabilir.

Niktinasti hareketi ikiye ayrilarak incelenebilir:

1-Fotonasti
IsIk yogunlugundaki degisimin neden oldugu niktinastik hareketlerdir Baslica uyarici fotoperiyottur. Cicekler isIk yogunlugu nedeniyle acilir ve kapanir. Ornegin Cestrum nocturnum veya gece acan yasemin cicekleri, geceleri acilir ve gunun baslamasiyla kapanir. Bir karahindiba ciceginde tac yapraklari sabahlari parlak isIkta acilir ve aksamlari isigin azalmasiyla kapanir. Aksamsefasi bitkisinin ciceklerinin acilip kapanmasi da boyledir.
2-Termonasti
Sicakliktaki degisimin neden oldugu niktinastik hareketlerdir. Bir bitkinin cicekleri sicaklik artisi ile acilir ve sicaklik dususu ile kapanir. Termonastik hareket bazen fotonastik hareketlerle de iliskilendirilir. Her ikisinde de tepki mekanizmasi, buyume, yaprak sapinin ust ve alt taraflarindaki turgordaki degisIklikler, yaprak ayasi vb. ile ilgilidir. Ornegin lale cicekleri yuksek sicaklikta ( 15 ile 20 arasinda) acilir, daha dusuk sicaklikta yapraklarin yukari ve ice dogru bukulmesiyle alt taraftaki hizli gelisme nedeniyle kapanir. Cigdem bitkisinin cicekleri de lalede oldugu gibi sicaklik yukseldiginde acilir, dustugunde kapanir.

Sismonasti
Sarsmalara tepki olarak gerceklesen bir bitki hareketidir. Bu tur hareket darbe, dokunma veya temas, hizli hareket eden ruzgar, yagmur damlalari vb. gibi mekanik uyaranlarin olusturdugu titresimden kaynaklanabilir. Mimosa pudica veya bana dokunma ciceginde gozlenir. Bitkinin bir dali sarsildiginda yaprakciklar kapanmaya baslar.

Tigmonasti (Haptonasti)
Tigmonasti, bir dokunma uyaranina yanit olarak bir bitkinin yonsuz hareketidir. Drosera, Dionaea, Venus sinekkapani gibi bocekcil bitkinin yapraklarinda, dokunaclar bir bocekle temas ettiginde hareketlerinde degisIklik gosterir. Bir bocegin uyarici dokunusu tum yapraga iletilir ve tum dokunaclar hizlica bocegin uzerine egilir.
Baklagiller ailesinin bircok uyesi, dokunmaya tepki olarak ayni hizli yaprak kapatma hareketini gosterir. Tigmonasti ozellikle mimoza cinsinde yaygindir. Mimosa pudica, baklagiller ailesine dahil edilen ayrintili arastirmalari cezbeden bilesIk yaprakli bir bitkidir. Mimoza bitkisi de yaprakciklarini hizla katlayarak ve sadece birkac saniye icinde sarkarak dokunmaya tepki verir. Mimoza bitkisi rahatsiz edilmediginde, yaprakciklar yatay konumda acik tutulur. Bitkiye dokunuldugunda veya sallandiginda, yaprakciklar kapanir veya katlanir. Mimoza bitkisinde yaprakciklarin acilip kapanmasi bitki hucrelerindeki turgor basincindaki degisimlere baglidir. Turgor basinci, suyun bir hucrenin ic duvarlarina uyguladigi basinctir, hucrenin seklini ve sertligini korumaya yardimci olur. Rahatsiz edilmemis bir Mimoza bitkisinde, su icerdikleri icin hucrelerin hepsi siskindir. Bu siskinlik bitkinin dik durmasini ve yaprakciklarin acik kalmasini saglar. Yaprakciklara dokunuldugu zaman, sinyaller iletilir ve cevre dokularda su kaybetmeleri tetiklenir. Su kaybi nedeniyle turgor basinci duser ve bitkinin yaprakciklari kapanir ve sarkar.
Deve dikeninde yaprak kapanmasindan farkli bir tigmonasti sekli olusur. Bir bocek bir cicege kondugu zaman, anterler (ciceklerdeki, polen keselerini ve polenleri bulunduran kisim, erkek organ bascigi) buzulur ve geri doner. Bu yolla boceklere polen yuklenmektedir. Benzeri bir tozlasma yontemi bilimsel adi “Rudbeckia hirta” olan“Kara gozlu Susan” adli bitkide gorulmektedir.

Not: Bazi kaynaklarda sismonasti, tigmonasti ve haptonasti isimleri birbirinin yerine kullanilsa da aralarinda bazi farklar bulunmaktadir.

Epinasti (asagi dogru egilme), hiponasti (yukari dogru bukulme), jeonasti veya gravinasti (yercekimine tepki), kemonasti (kimyasallara tepki), hidronasti ( atmosferik neme tepki) diger bazi nastik hareket turleri arasindadir.

Ozetle, tropik hareketler yonludur ve buyumeyle ilgilidir. Nastik hareket bir buyume hareketi olabilir de olmayabilir de cunku hassas bir bitkinin yapraklarinin dokunuldugunda katlanmasinin bir buyume hareketi olmadigi, ciceklerin tac yapraklarinin acilip kapanmasinin ise bir buyume hareketi oldugu bilinmektedir.
Yukaridaki makaleden anlasilacagi gibi, bitkilerin hareket gostermedigi, yani bir yerden digerine hareket etmedigi aciktir, ancak bitkilerin bazi bolumleri tarafindan gosterilen ve buyume hareketi olarak siniflandirilabilecek veya siniflandirilamayacak belirli hareketler oldugu aciktir.

Bitki Buyume Maddelerinin Bitki Hareketlerindeki RoluBitkilerde Tropik ve Nastik Hareketler
Bitkiler hayvanlar gibi bir yerden baska bir yere hareket etmese de organlari hormonal ajanlar tarafindan kontrol edilen hareketler gosterir. Oksinler fototropizmada onemli bir rol oynar. Koleoptil uclarinda oksin indol asetik asidin (IAA) esit olmayan dagiliminin, organda isIk kaynagina dogru bir bukulmeyi tetikleyerek esit olmayan hucre buyumesi urettigi dusunulmektedir. Oksinler ayrica koklerin pozitif, govdelerin negatif jeotropizmasindan sorumludur.
Nastik hareketler, buyume inhibitorleri (absisinler) ve buyume uyaricilari (gibberellinler) arasindaki bir miktar denge veya oran nedeniyle olusur. Bununla birlikte, aslinda epinastinin oksinlerden ve hiponastinin giberellinlerden kaynaklandigi gozlemlenmistir.


ALİNTİ ~
________________

Bizde MutSuz Olalim ~
 


Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi)
 
Seçenekler
Stil

Yetkileriniz
Konu Acma Yetkiniz Yok
Cevap Yazma Yetkiniz Yok
Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
Mesajınızı Değiştirme Yetkiniz Yok

BB kodu Açık
Smileler Açık
[IMG] Kodları Açık
HTML-Kodu Kapalı
Trackbacks are Açık
Pingbacks are Açık
Refbacks are Kapalı



Tüm Zamanlar GMT +3 Olarak Ayarlanmış. Şuanki Zaman: 18:51.