IRCForumu.ORG   sohbetkacak
reklamalanı


 
 
Seçenekler Stil
Alt 14 Şubat 2022, 10:15   #1
Webmaster
CeReN - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)

Standart Isigin Canlilar Uzerindeki Biyolojik Etkileri Nelerdir?

Yeryuzundeki tum canli organizmalar, dogrudan veya dolayli olarak yasamlarini surdurmek icin birbirlerine ihtiyac duyar. Gunes isigi, bitkilerin ve hayvanlarin hayatta kalmasini dogrudan etkiler cunku dunyadaki tum yasam, enerji ve beslenme icin dogru miktarda gunes isiginin elde edilmesine baglidir. Asagida, isigin canlilar uzerindeki cesitli etkilerine yer verilmistir.



Metabolizma Uzerindeki EtkisiIsigin Canlilar Uzerindeki Biyolojik Etkileri Nelerdir?
Spektrumun gorunen kismindaki isIk isinlarinin absorpsiyonunun organizmalar uzerinde cok az etkisi vardir. Mor ve ultraviyole isinlari zararlidir ve organizmalarda fotokimyasal degisIklikler meydana getirir, bu nedenle metabolizmalarini etkiler. Gunes radyasyonunun yogunlugu, farkli enlemlerinde ve yilin farkli mevsimlerinde canli organizmalari etkiler. Fotosentez olayi optimum limit dahilinde isigin yogunlugu ile dogru orantili olarak artar. Sogukkanli hayvanlar, gunes radyasyonu arttikca veya azaldikca yaz uykusuna veya kis uykusuna yatar. Bakteriler, algler, protozoalar, omurgalilarin ve omurgasizlarin yumurtalari dahil tek hucreli organizmalar, ultraviyole isinlarina maruz birakilarak oldurulebilir.

Ureme Uzerindeki Etkisi
Arastirmacilar yaz aylarinda artan aydinlik ile bazi kuslarin gonadlarinin daha aktif hale geldigini, kisin kisa gunlerinde kuslarin gonad aktivitelerinde azalma oldugunu bildirmistir. Aydinliga tepki temelinde, hayvanlar uzun gun, kisa gun ve notr gun hayvanlari olarak siniflandirilmistir. Ilkbaharda ureyen hindi ve sigircik gibi kuslar ve bazi memeliler gunun uzamasiyla cinsel olarak aktif hale gelen uzun gun hayvanlardir. Tarla sincaplari, kobaylar ve dikenli baliklar, kisa veya uzun gun surelerinden en az etkilendikleri icin gun uzunluguna karsi notr veya kayitsizdir.
Isigin onemi, yil boyunca yumurta uretiminin fotoperiyodun degistirilmesiyle duzenlendigi endustriyel uretim sistemlerinde yetistirilen kumes hayvanlarinda da gorulur. Sut sigirciliginda sut verimini ve hastalik direncini arttirmak, at yetistiriciliginde ise ureme suresini yeniden baslatmak ve uzatmak icin uygulanabilir.



Gelisime Etkisi
IsIk metabolizmayi etkiledigi icin organizmalarin buyumesini ve gelismesini etkiler. IsIk, bazi canlilarda gelismeyi hizlandirirken, bazilarinda geciktirir. Ornegin, Somon larvalari ancak yeterli isIk mevcut oldugunda normal gelisim gosterirler. IsIk yoklugunda gelisimleri normal degildir ve yuksek olum orani vardir. Mytilus (midye) larvalari erken evrelerinde karanlikta isiga gore daha fazla buyurler.

Pigmentasyon ve Renk Uzerine Etkisi
IsIk, pigment lekeleri seklinde fotoreseptorlerin olusumuna neden olan belirli kimyasallari indukler. Hayvanlarin pigmentasyonunu asagidaki sekillerde etkileyebilir:
Ten rengi: Magara hayvanlari deri pigmentlerinden yoksundur. Bu canlilardaki karakteristik pigment eksIkligi karanlikla (yani isigin tamamen yoklugu) iliskilidir. Bazi suda yasayan hayvanlar, isIktan korunduklarinda renklerini kaybederler. Magara amfibilerinin ve rengi az olan veya hic olmayan baliklarin normal isiga maruz kaldiklarinda derilerinde bol miktarda pigment gelistigi gosterilmistir.
Koruyucu renklendirme: Bazi hayvanlarin pigmentasyonu onlari dusmanlardan koruyabilecek bir renk kazandirir. Bu renklenme koruyucu renklenme olarak bilinir. Yaygin bir koruyucu renklenme turu, govde renginin ve desenin arka plana gore basit bir sekilde eslestirilmesidir. Ornegin, bildircinlarin cimenler icinde comelmesi, guvelerin agac kabugunda ve yaprak boceginin (Phyllium) yesil yapraklar arasinda olmasi halinde renklenme tam olarak arka plana benzer. Onlari cevrelerinden ayirt etmek son derece zordur. Kutup tavsani, gelincik ve kar tavugu, yazin kahverengiden kisin beyaza mevsimsel renk degisIklikleri gosterir. Bu durum, ciplak zeminde veya karla kapli arazide bu tur hayvanlarin goze carpmasi ile acikca iliskilidir.
Ikinci bir koruyucu renklenme turu, kuslarin, memelilerin veya baliklarin sirtinda daha koyu renk ve alt tarafinda daha acik renk gosterdigi obliteratif golgeleme ya da tonlamadir. Bu fark, yukaridan alinan daha guclu aydinlatma etkisini yok eder ve hayvan, arka planla karisir.
Renk degisIklikleri: Bazi hayvanlar cevrelerine gore renk degistirme yetenegine sahiptir. Kurbagalar ve bukalemunlar iyi bilinen orneklerdir. Bilim insanlarina gore renk degisimleri gorsel uyaran tarafindan saglanir. Gorsel uyaran, hayvanlarin renklerini yasadiklari ortama uyacak sekilde degistirme yetenegidir. Renk degisIklikleri kabuklular, bocekler, baliklar, amfibiler ve surungenler arasinda yaygin olarak bulunur. Bunlar, hayvanlarin kendilerini dusmanlarindan gizlemelerine ve termoregulasyona yardimci olur, bazen ureme ile iliskilendirilir. Bazi kuslarin disileri donuk bir renge sahiptir. Bunun nedeni, yumurtalari kuluckaya yatirirken daha fazla gizleme ihtiyacidir. Pek cok hayvanda erkeklerin parlak renklenmesi erkegin kendisi icin herhangi bir koruyucu degere sahip degildir ancak dikkati yuvadaki disiden baska yone cekebilir. Buyuk deniz dudukcunu gibi bazi kuslarda disiler parlak renklidir ve erkekleri yumurtalari kuluckaya yatirma isini ustlenir. Erkegin parlak ureme tuyleri, kis mevsiminde genellikle daha donuk tuylerle degistirilir. Boylece isIk, ureme uzerindeki etkisi ve koruyucu benzerlikteki rolu araciligiyla renklendirmeye dahil olur.

Gozler Uzerindeki EtkisiIsigin Canlilar Uzerindeki Biyolojik Etkileri Nelerdir?
Gozlerin gelisme derecesi bazen mevcut isigin yogunluguna baglidir. Magaralarda yasayan hayvanlarda (ornegin Proteus anguinus) ve derin deniz baliklarinda gozler yoktur veya ilkeldir cunku bu hayvanlar tamamen karanlikta yasarlar. Kabuklular gibi yuzeyde yasayan formlarda, Labeo ve Catla gibi bazi baliklarda gozlerin basa orani normal kabul edilir. Derinligi artan okyanuslarda, isIk yogunlugunun giderek azalmasiyla gozlerin boyutu artmaya devam eder ancak isIksiz bolgenin ust sinirlarinin altinda gozlerin boyutunda kademeli bir azalma olur. Bazi derin deniz baliklari, biyoluminesan isIkta gormek icin iyi gelismis ve buyumus gozlere sahiptir. Baykuslar ve kertenkeleler gibi karasal gece hayvanlari karanlikta gormek icin buyuk gozlere sahiptir.

Gorme Uzerindeki Etkisi
Insan dahil daha yuksek hayvanlar, cesitli nesneleri ancak isigin varliginda gorebilirler. Bircok baligin yiyeceklerini bulmasi goruse baglidir. Insan gozunun gok kusaginin farkli renklerine duyarliligi ile bitkilerin duyarliligi arasinda buyuk bir fark vardir. Insan gozleri, bitkilerin yesil isiga en kotu tepkiyi gosterdigi bolgeye yakin olan renk spektrumunun sarimsi-yesil bolgesindeki renklere en duyarlidir. Insanlar yansiyan isigi gorur ve cogu bitkinin yesil olmasi, bitkilerin isIk spektrumundaki diger renklerden daha fazla yesil isIk radyasyonunu yansittiginin bir gostergesidir.

Harekete Etkisi (Fotokinez)
Bazi alt duzey hayvanlarda hareket isIktan etkilenir. Bu fotokinezi olarak bilinir. Ornegin, midye yengeci Pinnotheres’in kor larvalari artan isIk yogunluguna maruz kaldiginda daha hizli hareket eder. Sineklerin hareketi, isigin dalga boylarindan onemli olcude etkilenir. Gunes bulutlar tarafindan gizlendiginde cekirgeler ucuslarini durdurur.
Fototaksis: Bazi hayvanlarda isIk, hareketin yonlendirilmesinde rol oynar. Isiga tepki olarak hayvanlarin bu hareket olgusu fototaksi olarak bilinir. Bir hayvan, orn. Rantara ve Euglena, isIk kaynagina dogru hareket ettiginde, pozitif fototaktik olarak bilinir. Solucan, sumuklu bocek gibi hayvanlar ve kopepodlar gibi bazi zooplanktonlar isIk kaynagindan uzaklastiklari icin negatif fototaktiktir.
Fototropizm: Bir organizmanin sadece bir kisminin isiga tepki olarak hareket etmesi fototropizm olarak bilinir. Fototropizm bitkilerde sIk gorulen bir olaydir. Hayvanlar arasinda, bircok selentere ve solucanin hidroidleri veya polipleri fototrofik tepki gosterir.

Fotoperiyodizm
Fotoperiyodizm, bir organizmanin gunun suresine veya gunun uzunluguna, yani gun dogumu ve gun batimi arasindaki zamana fotoperiyot olarak bilinen tepkisidir. Iliman bolgelerde, fotoperiyot, yaz aylarinda daha uzun ve kis aylarinda daha kisa olmak uzere yaklasIk alti ila on sekiz saat arasinda degismektedir. Ekvator bolgelerinde gun yaklasIk on iki saat surer. Ancak belirli bir mevsim ve bolge icin her zaman aynidir. Fotoperiyodizm gorunur kirmizi (625-760 nm) ve kizilotesi (760-850 nm) gerektirir. Fotoperiyodizm, gunduz ve gece uzunluklarina gore vejetatif buyumeyi ve ureme aktivitelerini kontrol eder. Fitokrom veya kriptokrom adi verilen fotoreversibl bir pigment, kirmizi (625-760 nm) veya kizilotesi (760-850 nm) dalga boylarindaki radyasyonu emmesine bagli olarak hem gunduz hem de gece periyodlarinin uzunluguna tepki verir.
Agaclar ve diger bitkiler, gun uzunluguna verdikleri tepkilere gore uzun gun, kisa gun veya gun notr bitkileri olarak siniflandirilir.
*Uzun gun bitkileri yaz basinda cicek acar ve sonbaharda gunler kisalincaya kadar vejetatif buyumeye devam eder. Ispanak ve turp bu gruba girer.
*Kisa gun bitkileri cicek acar ve yaz sonunda gun uzunlugu kisaldiginda uykuya gecer. Krizantem ve clek bu gruba girer.
*Notr gun bitkileri gun uzunlugundan hic etkilenmez. Domates ve salatalik bu tip bitkilerdendir.
Kisa gun bitkileri gece kisa bir sure isiga maruz birakilirsa ciceklenme ve tohum verme olusumu onlenebilir. Uzun gun bitkilerinde ayni maruz kalma ciceklenmeyi tesvik eder. Bu nedenle cicek yetistiricileri, pazar ihtiyaclarini karsilamak icin bitkilerin ciceklenmesini geciktirmek veya ilerletmek icin ek yapay aydinlatma kullanabilirler.
Fotoperiyodizm bitkilerde ciceklenme disinda yaprak seklini; yuzey tuylenmesini; pigment olusumunu; sonbaharda dusme zamanini; ve kok gelisimi ile tomurcuk dormansisinin baslamasi ve kirilmasini da etkileyebilir. Gece aydinlatmasi dogal fotoperiyodu degistirir ve boylece bitkinin gelisimini bozar. Fotoperiyot kus ve memelilerde tuy dokumu, yag birikmesi, goc ve ureme, boceklerde diyapozun baslamasi gibi fizyolojik ve ureme davranislari da tetikleyen en onemli ekolojik faktordur.

Gunesin Bitkilerdeki Islevi
Gunes, dunyadaki tum yasamin onemli bir parcasidir. Bitkiler besin uretmek, buyume dongusunu baslatmak ve saglikli gelisime izin vermek icin isiga bagimlidir. Dogal veya yapay isIk olmadan cogu bitki buyuyemez veya cogalamaz, gunes isigindan emilen enerji olmadan fotosentez gerceklesemez ve yasami desteklemek icin yeterli oksijen olmaz. Fotosentez, gunes isigindan veya yapay isIktan gelen enerjinin kullanilmasiyla karbondioksitin organik bilesIklere donusturulmesi islemidir. Bitkiler, besin uretmek ve atmosfere oksijen salmak icin su ve karbondioksit kullanir; bu, dunyadaki diger tum yasami besleyen dogal bir surectir. Fotosentez esas olarak yapraklarda ve icinde klorofil bulunan kloroplast adi verilen ozel hucre yapilarinda meydana gelir. Bitkiler sadece fotosentez icin belirli bir isIk formunu kullanirlar. Klorofil pigmenti kirmizi, mor, mavi isIk isinlarini emer. Fotosentez, mavi isIk isinlarinda daha fazla, kirmizi isIkta daha az ve yesil isIkta hic olusmaz. Mavi en iyi sekilde emilir, bu da en yuksek fotosentez oranini gosterir, bundan sonra kirmizi isIk gelir. Bitkiler yesil isigi ememezler ve bu nedenle fotosentezde kullanilmaz. Klorofilin, dolayisiyla yapraklarin yesil gorunmesinin sebebi de budur.
Bitki buyumesinin ciceklenme asamasi, spektrumun kirmizi ve turuncu kismindan gelen isigi gerektirir. IsIk miktari ve maruz kalinan saat sayisi sinirlanarak, ciceklenme asamasi yapay olarak baslatilabilir. Bitki uremeye baslamayi fark eder ve ciceklenme asamasina baslar, baska bir mevsim icin tohum birakir ve sonunda dormansiye (uykuya) ulasir.
IsIk, bitki buyumesini etkileyen en onemli degiskendir. Bitkiler yeterli isIk almazlarsa, aldiklari diger degiskenler (su, buyume ortami veya gubre) ne kadar olursa olsun, maksimum oranda buyumeyecek veya maksimum potansiyellerine ulasamayacaklardir. Iklim, yukseklik, hava durumu, gubre ve hasere kontrolu de bitki buyumesini ve urun vermesini etkiler. Yapay isIk kosullari, buyuyen ortamin manipule edilmesine ve daha hizli uretim yapilmasina olanak tanir. Bitkilerin isIk spektrumunun cesitli renklerine tepkileri, asagidakiler de dahil olmak uzere farkli ihtiyaclari karsilamak icin bitkileri manipule etmek icin kullanilabilir:
-Ultraviyole radyasyon, internodlari (bogum aralari, yapraklarin ciktigi bir govde uzerindeki iki bogum arasindaki kisim) kisaltmak icin kullanilabilir.
-Mavi isIk, vejetatif buyumeyi tesvik etmek ve daha kisa gun bitkilerinin cogalma asamalarinda ciceklenmesini onlemek icin kullanilabilir.
-Kirmizi isIk, ciceklenmeyi induklemek ve daha uzun saplari ve daha buyuk cicekleri olan bitkiler uretmek icin internotlari uzatmak icin kullanilabilir. Guller buna ornektir.
Bitkilerin fotoperiyodizmini kontrol etmek icin uzak kirmizi (kizil otesinden onceki) radyasyon kullanilabilir.
Yapay isIklar, yil boyunca buyumeye ve hizli uretime izin verir ancak dogal gunes isiginin sundugu siddeti ve besinleri asla tam olarak vermez. Spektrumun mavi kismindan gelen dogal gun isigi, bitki buyumesinin ilk asamasi icin en uygunudur. Yapay isIk (floresan, akkor, LED veya metal halojenur ya da yuksek basincli sodyum gibi yuksek yogunluklu desarj lambalari) hemen hemen ayni sekilde calisir. Yuksek yogunluklu desarj lambalari, daha hizli uretim ve tohumdan hizli buyume ile kontrollu bir ortam saglayan en iyi ic mekan aydinlatma secenegini sunar.

Isigin Deniz Ekosistemi Uzerindeki Rolu
Deniz ekosistemleri, ornegin okyanusta veya yakininda bulunan yuksek duzeyde cozunmus tuzlara sahip su ortamlaridir. Bu tur ekosistemler benzersiz abiyotik (ekosistemdeki gunes isigi miktari, oksijen icerigi ve suda cozunen besin miktari, sicaklik, karaya yakinlik, derinlik) ve biyotik faktorler (hayvanlar, bitkiler, mikroplar) ile karakterize edilir. Gunes enerjisi veya gunes isigi, deniz ekosistemleri icin hayati bir abiyotik faktordur. Uzmanlar, aldigi isIk miktarina gore deniz ekosistemini uc bolum halinde siniflandirir. Bir deniz ekosisteminin en ust tabakasi, yuzeyin 200 m altina kadar uzanan ofotik kusaktir, oyle bir derinlikte, duzenli fotosentetik aktivite icin yeterli isIk vardir. Bu, deniz yasaminin cogunun yasadigi bolgedir. Bunun altinda, gunes isiginin hala mevcut oldugu ve bazi canlilar icin fotosentezi kolaylastiran disfotik bolge bulunur. Bu bolgenin altinda ise gunes isigi almayan afotik bolge bulunur.

Hayvanlarda Isigin Uyku Hali (Dormansi) Uzerindeki Rolu
Estivasyon (Yaz uykusu): Hayvan dormansisinde (uyku halinde), yuksek sicakliklara ve kurak kosullara tepki olarak girilen hareketsizlik ve dusuk metabolik hiz ile ayirt edilen yaz aylarinda meydana gelen bir durumdur. Kuru ve sicak zamanlarda, sicak kuru mevsimlerde ortaya cikar.
Hibernasyon (Kis uykusu): Bu bir metabolik depresyon ve minimum aktivite durumudur. Dusuk vucut isisi, daha yavas kalp atis hizi ve solunum, dusuk metabolizma hizi ile ayirt edilen mevsimsel bir heterotermidir. Ortaya ciktigi zamanlar kis aylaridir. Yeterli yiyecek bulunmamasi durumunda enerji tasarrufu icin islev gorur. Bu durumdaki endotermik hayvanlar (vucut isilarini metabolizma sonucu uretenler), metabolizma hizini ve dolayisiyla vucut isisini dusurur. Ektotermik hayvanlar (vucut sicakliklarini cevreye gore duzenleyenler) ise birkac omurgasizda diyapoz olarak adlandirilan metabolik uyku hali ve baskilanma donemleri yasarlar.


ALİNTİ ~
________________

Bizde MutSuz Olalim ~
 


Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi)
 
Seçenekler
Stil

Yetkileriniz
Konu Acma Yetkiniz Yok
Cevap Yazma Yetkiniz Yok
Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
Mesajınızı Değiştirme Yetkiniz Yok

BB kodu Açık
Smileler Açık
[IMG] Kodları Açık
HTML-Kodu Kapalı
Trackbacks are Açık
Pingbacks are Açık
Refbacks are Kapalı



Tüm Zamanlar GMT +3 Olarak Ayarlanmış. Şuanki Zaman: 13:12.