Robo Danisman Nedir?

**CeReN** · 22 Mart 2022, 12:07

Teknolojik platformlar, borsa altyapisinin dijitallesmesi, algoritmik islemler derken yatirimcilarin risk algisina uygun portfoy olusturulmasi arayisi, yapay zekanin da devreye girmesiyle finans piyasalarinda yenilikci uygulamalari gundeme getiriyor. Kisiler artik robot teknolojisi kullanarak dijital koclar ya da Robo-Danismanlar uzerinden varliklarini yonetiyorlar. Bu yeni durum; genc kusagin is gucune katilmasi ve birikim yapmaya baslamasi ile devrimsel bir atilim olarak yorumlaniyor. Dunyada 2020 yilinda fon robotlari tarafindan yonetilen varlik toplami 1 trilyon Amerikan dolari iken bu yil sonunda bu rakam, 1,4 trilyon dolari gecti. 2025 yilinda ise 2,8 trilyon dolari asacagi tahmin ediliyor.Robo Danisman Nedir?

Artan ve cesitlenen yatirimcilarla birlikte ortaya cikan ve sayilari giderek artan yatirim danismanligi ve portfoy yonetim sirketleri, Robo-Danismanlar araciligiyla hizmet veriyor. Artik katilimcilar birikimlerini hangi fonda degerlendirecegini, Robo-Danismanlar araciligiyla belirleyebiliyor. Bu ustun danismanlar, insan mudahalesi minimuma indirilerek duygulardan arinmis cesitli varyantlar kullanarak optimize edilmis stratejiler yardimiyla kisileri, en rasyonel ve karli yatirima yonlendirebiliyor. Bir yatirimcinin takip edemeyecegi kadar cok yatirim araci takip edebilen bu Robo-Danismanlar, kisinin kendi stratejisiyle yatirim yapmasina olanak sagliyor. Ayrica her yatirim aracina ozel risk algoritmalari uretiyor.

Borsanin Onu Ana-Baba Gunu Olurdu
Yil, 1990’larin basi… Istanbul Menkul Kiymetler Borsasi, Sali Pazari’ndaki binasinda. Borsanin onu ana-baba gunu. Yatirimcilar ve ‘ayakli borsacilar’ kapida, bir taraftan iceriye emir ulastirmaya calisiyor, bir taraftan da onlerindeki tezgahta oraya gelen yatirimcilara kiymetli kagit olarak basilmis hisse senetlerinin alim-satimini yapiyor.

Piyasanin acilmasiyla seans salonunda brokerler bir kosusturmacayla, salonun dort bir yanma dagiliyor, bitisIk siralanmis tahtalara (panolara) emir yaziyorlar. Ellerde, cep telefonlarinin ilkel hali olan tas gibi agir ve kocaman telsiz telefonlar. Panolarin arkasinda bir bolum, telefonlarin sarj edilmesi icin ayrilmis. Birbirine karisan kablolar, telefonlar, toz-toprak icinde. Iceride bir bagris, bir hay-huy. Karsi taraftan gelen sesi duymaya ve o ugultunun icinde karsi tarafa sesini aktarmaya calisanlar, sesini yukselttikce; ugultunun volumu de artiyor, birisi yuksek hacimli islem yaptiginda veya tahtaya ucgen attiginda (bekleyen butun emirler karsilanmis demektir) ugultuya cigliklar, bagrislar karisiyor. Bazen tahtalardaki emirler siliniyor. Silinmesin diye, bir sure sonra kagit panolara yazilmaya baslaniyor, emirler. Her hisse senedine ait bir pano var. Alis emirleri panonun soluna, satis emirleri sagina yaziliyor. Hemen satis yapmak isteyenler, alis tarafindaki en iyi fiyatli (en yuksek fiyat) emrin ustunu cizerek, yanma da araci kurum kodunu yazarak emri gerceklestiriyor. Beklemeden alis yapmak isteyenler bu kez satis tarafindaki en iyi fiyatli (en dusuk fiyat) emrin ustunu yatay olarak ciziyor ve yanina araci kurum kodunu yaziyor. Daha sonra islemi gerceklestirdiler ordino yaziyor ve ‘bir nusha kendine, bir nusha borsaya (korbey) ve bir nusha da karsi tarafa veriliyor. Bu ordinolar borsaya iletildikce, borsa da endeksi hesapliyor, hisse fiyatlarini yayinliyor. O zamanin finans dunyasinda en buyuk teknoloji, telsiz telefonlar ile endeks ve hisse fiyatlarinin yayinlandigi kayan bantlar…

Yil 2022. Borsa Istanbul binasi cok sessiz. Borsa binasinin onunde, saginda, solunda, onunde, arkasinda bir tane yatirimci yok. Borsa binasinda islem yapan broker yok. Yatirimcilar evde, is yerinde, tatilde, yurt disinda, yatarken, otururken ellerindeki telefonlardan, uygulamalardan, bilgisayarlarindan alim-satim yapabiliyorlar. Emirlerin hemen hemen hepsi dijital ortamda iletiliyor ve gerceklesme bilgisi alinabiliyor. Algoritmalar, robotlar havada ucusuyor.

Borsada islem goren hisse sayisi artmis, hisse senetleri kagit basimdan dijital kayda gecmis, temettu odemeleri ve sermaye artislari, yapildigi gun, dogrudan yatirimcilarin hesaplarina geciyor. Borsada sadece hisse senetleri degil, borclanma araclari piyasasi, vadeli islemler piyasasi, kiymetli madenler ve taslar piyasasi acilmis. Yatirim enstrumanlari cesitlenmis.

Teknoloji Yatirimcilari Piyasaya Cagiriyor
Teknoloji ilk etkisini, daha fazla yatirimciyi piyasaya cekmekte gosteriyor. Iletisim teknolojilerinin gelismesi daha fazla yatirimcinin borsayla ilgili bilgilenmesini sagliyor. Televizyonda yayinlanan ekonomi haberlerine, borsa endeksiyle ilgili bolum ekleniyor. Ardindan ekonomi programlari derken, sadece ekonomi konularinda yayinlar yapan televizyonlar kuruluyor. Son yillarda sosyal medyanin, gelismesiyle, daha once tek tarafli olan bilgi akisi, soru-cevaba donuserek, daha fazla yatirimciya ulasilmasini sagliyor.

Para ve sermaye piyasalarina yatirim yapilmasini saglayan teknolojik platformlar, borsa altyapisinin dijitallesmesi, algoritmik islemler derken, yatirimcilarin risk algisina uygun portfoylerin olusturulmasi arayisi, Robo-Danismanlari piyasalara dahil ediyor. Hangi hisse senedi alinmali, diye baslayan soru ne kadar, ne zaman, baska hangi yatirim araci sorusuna dogru evriliyor.

Yatirim DanismaniligiRobo Danisman Nedir?
Piyasalara gelen yatirimcilar cogalinca ve cesitlenince (bireysel yatirimcilar, yatirim fonu, BES fonu, sirket alinilan, hedge islemleri vb.) bu yatirimcilara hizmet verecek kurumlar da piyasada yerini almaya basliyor. Kim bunlar? Yatirim danismanligi ve portfoy yonetim sirketleri. Yatirim danismanligi isi pahali ve kisiye ozel bir hizmet. Yatirim danismanligi uzmanlari, yatirimcilarina ozel cozumler sunuyor ve bunu takip ediyor. Yurt disinda yatirim danismanligi; bir taraftan bu ise ozel lisansi olan sirketler tarafindan yerine getirilirken, bagimsiz yatirim danismanligi ve Robo-Danismanlar ile yelpaze genisliyor. Yatirim danismanligi kurumu, genellikle buyuk portfoyu olan emeklilik fonlari, sirketler veya belli bir meblagin uzerinde birikimi olan buyuk ve kurumsal yatirimcilara hizmet veriyor. Bagimsiz yatirim danismanlari daha ulasilabilir ve orta buyuklukteki portfoy sahiplerine ozel hizmet sunarken, kucuk yatirimcilar ve 1990’larin ortalarindan sonra dogan ‘7’ kusagina hizmet sunmak uze-re, Robo-Danismanlar uygulamaya giriyor. Robo-Danismanlar vasitasiyla en kucuk birikim sahibine bile yatirim danismanligi tavsiyesi vermek mumkun hale geliyor.

Mortage Krizinden Sonra ABD’de Ortaya Cikti
Yatirim yaparken piyasadan bagimsiz dusunulebilir mi? Duygular portfoylerdeki kayiplarin artmasinda etkili oldu mu? Kayiplarin artmasinin onune nasil gecilebilir? Yuksek danismanlik ucretlerinin getiriyi azaltmasi engellenebilir mi? Hedef fonlarda portfoyde dengelenme nasil yapilacak? ABD’de finansal danismanlar ve portfoy yoneticileri, 2000’lerden beri portfoy yonetimi icin belirli yazilimlar kullaniyordu. Ancak 2008 yilinda ABD’de yasanan ‘mortgage’ krizi ile piyasalarda yasanan deger kayiplari yeni arayislari ortaya cikardi. Robo-Danismanlar ile insan mudahalesi minimuma indirilerek, duygulardan arinmis matematiksel algoritmalar, yazilimlar kullanilmaya baslandi. Dunyada ilk Robo-Danisman Betterment oldu. Wealthfront ve Betterment’in basarisi, Vanguard, Schwab ve Fidelity gibi ana yatirim sirketlerinin son yillarda Robo-Danismanlik hizmetleri vermesine yol acti.

Gunumuzde cogu Robo-Danisman, modern portfoy teorisinin (MPT) bazi varyantlari kullanilarak optimize edilen stratejileri kullaniyor. Sadece faizsiz varliklara yatirim veya hedge fonlar icin optimize edilmis portfoyler sunan Robo-Danismanlar da bulunuyor.

Robo-Danismanlar icin isletilecek portfoyun buyuklugu, kucuklugu, belli bir meblagin alti veya ustu olmasi cok onemli degil. Robo-Danismanlarin giderek yayginlasmasi ile buyuk portfoye sahip fonlarin portfoylerinin de Robo-Danismanlar araciligi ile yonetilmesi gundeme geliyor. Her buyuklukteki portfoy, butun yatirim enstrumanlarini icerecek sekilde, en dusuk maliyetle isletilebiliyor. Hatta giderek yatirimcilarin bankalarda veya baska yerlerdeki varliklarinin da bu portfoy yonetimi surecine dahil edilmesi konusunda oneriler, calismalar gundeme geliyor.

Fikir Babasi Modern Portfoy Teorisi
Robo-Danisman platformlarinin fikir babasi, modern portfoy teorisi. 1952 yilinda Harry Markowitz’in ‘Portfoy Teorisi’ baslikli makalesi ‘Modern Portfoy Teorisi’nin baslangici sayiliyor. Markowitz’in temel varsayimlari su sekilde ozetlenebilir:
■ Yatirimcilar kazanci severler, riskten kacinirlar, rasyonel olarak davranirlar ve tahmini fayda maksimizasyonu temeline dayali kararlar alirlar.
■ Bir portfoyde riski azaltmak icin birbiriyle ters korelasyonu olan farkli menkul kiymetlerle cesitlendirme yapilmali ve ayni kazanc seviyesinde riski az olan cok olana tercih edilmelidir.
■ Cesitlendirilmis bir portfoy, eger ayni risk seviyesinde daha fazla tahmini kazanca sahipse veya ayni tahmini kazanc seviyesinde daha dusuk bir riske sahipse etkin sayilmaktadir. Rasyonel davranan yatirimcilar da etkin portfoyleri secerek faydalarini maksimize edeceklerdir.
Daha sonralari modern portfoy teorisine yapilan ilaveler, gelistirmeler ile farkli portfoy yonetim hesaplamalari gundeme geldi, geliyor…

Iki Cesidi Bulunuyor
Robo-Danismanlar, insan mudahalesine gerek duyup duymamasina gore iki baslik altinda incelenebilir. Her ne kadar Robo- Danismanlar butun surecleri otomatik hale getirseler de ulkemizdeki gibi mevzuattan kaynaklanan, yatirimcilarin ozel talebi veya finansal kosullarindaki degisIklikler nedeniyle vb. konularda uzman mudahalesine gerek duyulabilir.

Tam otomatik Robo-Danismanlar, tamamen otomatik olarak tasarlanabilir ve hic insan etkilesimi gerektirmeyebilir. Yatirimcinin yasi, risk algisi, cinsiyeti, yatirim tutari, yatirim deneyimi, vade vb. bilgiler sisteme tanimlandiktan sonra otomatik oneri sureci calisir. Hatta entegrasyon saglanmis ise, platform otomatik olarak uygun gordugu yatirim araclarinda alim-satim yapabilir. Surekli olarak yatirim yapilan varliklari takip ederek, gerekli zamanlarda mudahalede bulunabilir.

Hibrid danismanlar, Robo-Danismanlarin tam otomatik yonunden hoslanan, bunlari kullanabilen yatirimcilar disinda kalan; hedefleri, degisen kosullar ve yatirim stratejileri vb. hakkinda daha detayli bilgi almak isteyen yatirimcilarin tercihi. Hibrid Robo-Danismanlar butun analiz sureclerinin sonunda, bir yatirim uzmaninin danismanligina ihtiyac duyuyor.

En Iyi Getiri Nedir?
Robo-Danismanlar ile ilgili olarak belki de en buyuk yanilgi, en yuksek getiriyi saglayacagi yonundedir. Halbuki Robo-Danismanlari da sinirlayan etmenler var. Bunlarin en onemlisi mevzuat, yatirimcinin risk algisi, faizli/faizsiz getiri beklentisi, yonetilen fonun karsilastirma olculu, yatirim evreninin genisligi, derinligi vb. Bu sinirlar Robo-Danismanin calisma alanini belirler. Robo- Danismanlarla yonetilen fonlar dahil olmak uzere, butun fonlarin izah namelerinde hangi yatirim araclarina hangi oranlarda yatirim yapilacagi ve karsilastirma olcutune dair bilgiler yer alir.

Piyasalarda islem yapmak ve getiri saglamak, yatirimcinin risk algisiyla dogrudan baglantili. Yatirimci mevduat uzeri getiri arayisinda ise ona sunulacak portfoy onerisi farklidir. Yatirimci ister piyasalarda kendi basina islem yapsin, isterse de Robo-Danismanlardan faydalansin, oncelikle ne kadar bir getiri hedefledigini ortaya koymak zorundadir. Getiriyi pek cok seye endekslemek mumkun. Enflasyona, mevduata, borsa endekslerine, dovize, altina vb. Burada baz alinacak gelire ‘karsilastirma olcutu’ veya ‘benchmark’ deniyor. Dolayisiyla ister bireysel ister kurumsal yatirimci icin amac; en yuksek getiriyi saglayan yatirim enstrumanini portfoyune almak degil, kendi alabilecegi riske ve bekledigi getiriye gore yatirim yapabilmek olmalidir. Robo-Danismanlarin belki de en iyi yaptigi sey, yatirimcilarin bu risk ve getiri dengesinin farkina varabilmesini saglayacak cesitlilikte portfoy ornekleri sunabilmesi, kiyaslama yapabilmeye olanak vermesidir.

Robo-Danismanlar Piyasayi Yenebilir mi?
Her ne kadar Robo-Danismanlar piyasalarda duygulardan arinmis bir sekilde oneri verse de henuz cok yeni olmalari ve piyasalarda kullanilmaya basladiktan sonra buyuk bir kriz yasanmamasi nedeniyle piyasayi yenip-yenemeyecekleri konusunda uzmanlar kararsiz. Bazi uzmanlara gore, cogu Robo-Danisman piyasayi yenemez. Cunku potansiyel olarak piyasayi yenebilecek herhangi bir alfa stratejisini hesaplamalara dahil etmek yerine, modern portfoy teorisini (MPT) izleyerek piyasayi kopyalamayi amaclayan pasif bir endeks stratejisine yatirim yaparlar. Bu da onlarin piyasayi geriden takip etmelerine ve piyasayi yenememelerine neden olur. Bazi uzmanlar ise Robo-Danismanlarin rasyonel kararlar vererek ve uygulayarak piyasalari yenebilecegini iddia ediyorlar. Onumuzdeki donemlerde giderek yayginlasan Robo-Danisman uygulamalari, bu iddialari test etmeye yarayacak bol bol veri sunacak, yatirimcilara.

Robo Danismanlarin Dezavantajlari
1- Genclerin cok yaygin olarak kullandigi teknolojik uygulamalari kullanmak, ileri yaslarda cok cazip olmayabiliyor.

2- Piyasalardaki regulasyonlar, piyasaya giren yeni yatirim enstrumanlari degisebilir. Robo- Danismanlar, piyasadaki acil ve beklenmeyen durumlarda rasyonel karar vermek icin cok iyi donanimli olmayabilir. Olaganustu durumlar ve kriz benzeri kosullarda algoritmalar en uygun kararlari vermekte basarisiz olabilir.

3- Piyasalarda algoritmalarin giderek daha fazla kullanilmasi, sert dalgalanmalara neden oldugundan Robo-Danismanlar, bu dalgalanmalari onceden yakalayamayabilir.

4- Ozellikle hisse senedi piyasasinda devreye giren Robo- Danismanlarin, benzer algoritmalari kullanmasiyla ayni hisseler uzerinde yogunlasmalar olabilir.

5- Robo-Danisman kullanmak, bireysel bir yatirimci olarak secenekleri sinirlayacaktir. Cogu Robo-Danisman, kullanicilarin sistem parametrelerine ve degerlere mudahalesini oldukca sinirliyor ya da tamamen kisitliyor. Yatirimcilar kendi yaklasimlarini sisteme yansitamiyor. Ornegin; dusuk risk grubuna giren, hisse senedi piyasasinin yukselecegini dusunen yatirimciya Robo-Danisman hisse onerisinde bulunmayabilir.

6- Robo-Danismanlar sermaye piyasalarinda yatirim icin tasarlanmis platformlar. Bu nedenle ulkemizde yatirim olarak algilanan ev, arsa, araba yatirimi gibi butunsel bir yatirim anlayisina sahip degildir.

7- Risk profil anketlerinin belirlenmesinde veya yanitlanmasinda ortaya cikabilecek hatalar, gereksiz risk alinmasina neden olabilecegi gibi, yetersiz risk alinmasina da neden olabilir.

8- Robo-Danismanlarin en onemli iddiasi, yatirim sureclerini duygulardan arindirmaktir. Ancak sistemleri tasarlayan kisiler de insan oldugu icin (sistem yapay zeka icerse de icermese de), altyapiyi olusturan modeller sistem kurucusunun kendi yorumlarini icerir. Sistem kuruculari cogu zaman kendi yorumlarina dair parametreleri ticari sir olarak niteler. Bu da kullanici acisindan gri bir alandir. Dayandigi teorik temel bilinse de sistemin urettigi performans, sistem kurucusunun yorumuna baglidir ve seffafliktan uzaktir. Hic yorum katmadan, tamamen standart parametrelerle kurgulanan sistemlerde ise tum kullanicilar acisindan asiri standartlasma soz konusu olur. Bu tercih tam seffaflik saglasa da her kullanicinin ayni yontemle yatirim yapmalari farkli sonuclar dogurabilir.

9- Robo-Danismanlarin sabit getirili varliklar, opsiyon, varant gibi, zaman serisi acisindan farkli degerlere sahip varlik turlerinde kullanimi oldukca zordur.

10- Yatirima yeni baslayanlar acisindan Robo-Danismanlar yanlis anlasilmaya aciktir. Cogu yeni yatirimci, hep gelir getirecek beklentisiyle sisteme dahil olur ancak bu teknik olarak mumkun degildir.

11- Ekonomi ve finans alanindaki matematiksel modellerin ve altyapilarin yazilima aktarilmasi oldukca guc olabilir. Yuksek sistem gereksinimi olmamasi icin bircok kisit uygulanarak Robo-Danisman sisteminin altyapisi olmasi gerekenden daha sade tasarlanabilir.

12- Diger yandan teknolojik yeteneklerinin ve minimum insan varliginin goreceli olarak ortaya cikisi goz onune alindiginda Robo-Danismanlar, empati ve karmasIkliktan yoksun olmakla elestiriliyor.

13- Son olarak, Robo-Danismanlarin onerilerinden olusan portfoyler de diger butun yatirim araclarinda oldugu gibi getiri garantisi sunamiyor.

ALİNTİ ~

22 Mart 2022, 12:07	#1
CeReN Webmaster	Robo Danisman Nedir? Teknolojik platformlar, borsa altyapisinin dijitallesmesi, algoritmik islemler derken yatirimcilarin risk algisina uygun portfoy olusturulmasi arayisi, yapay zekanin da devreye girmesiyle finans piyasalarinda yenilikci uygulamalari gundeme getiriyor. Kisiler artik robot teknolojisi kullanarak dijital koclar ya da Robo-Danismanlar uzerinden varliklarini yonetiyorlar. Bu yeni durum; genc kusagin is gucune katilmasi ve birikim yapmaya baslamasi ile devrimsel bir atilim olarak yorumlaniyor. Dunyada 2020 yilinda fon robotlari tarafindan yonetilen varlik toplami 1 trilyon Amerikan dolari iken bu yil sonunda bu rakam, 1,4 trilyon dolari gecti. 2025 yilinda ise 2,8 trilyon dolari asacagi tahmin ediliyor.Robo Danisman Nedir? Artan ve cesitlenen yatirimcilarla birlikte ortaya cikan ve sayilari giderek artan yatirim danismanligi ve portfoy yonetim sirketleri, Robo-Danismanlar araciligiyla hizmet veriyor. Artik katilimcilar birikimlerini hangi fonda degerlendirecegini, Robo-Danismanlar araciligiyla belirleyebiliyor. Bu ustun danismanlar, insan mudahalesi minimuma indirilerek duygulardan arinmis cesitli varyantlar kullanarak optimize edilmis stratejiler yardimiyla kisileri, en rasyonel ve karli yatirima yonlendirebiliyor. Bir yatirimcinin takip edemeyecegi kadar cok yatirim araci takip edebilen bu Robo-Danismanlar, kisinin kendi stratejisiyle yatirim yapmasina olanak sagliyor. Ayrica her yatirim aracina ozel risk algoritmalari uretiyor. Borsanin Onu Ana-Baba Gunu Olurdu Yil, 1990’larin basi… Istanbul Menkul Kiymetler Borsasi, Sali Pazari’ndaki binasinda. Borsanin onu ana-baba gunu. Yatirimcilar ve ‘ayakli borsacilar’ kapida, bir taraftan iceriye emir ulastirmaya calisiyor, bir taraftan da onlerindeki tezgahta oraya gelen yatirimcilara kiymetli kagit olarak basilmis hisse senetlerinin alim-satimini yapiyor. Piyasanin acilmasiyla seans salonunda brokerler bir kosusturmacayla, salonun dort bir yanma dagiliyor, bitisIk siralanmis tahtalara (panolara) emir yaziyorlar. Ellerde, cep telefonlarinin ilkel hali olan tas gibi agir ve kocaman telsiz telefonlar. Panolarin arkasinda bir bolum, telefonlarin sarj edilmesi icin ayrilmis. Birbirine karisan kablolar, telefonlar, toz-toprak icinde. Iceride bir bagris, bir hay-huy. Karsi taraftan gelen sesi duymaya ve o ugultunun icinde karsi tarafa sesini aktarmaya calisanlar, sesini yukselttikce; ugultunun volumu de artiyor, birisi yuksek hacimli islem yaptiginda veya tahtaya ucgen attiginda (bekleyen butun emirler karsilanmis demektir) ugultuya cigliklar, bagrislar karisiyor. Bazen tahtalardaki emirler siliniyor. Silinmesin diye, bir sure sonra kagit panolara yazilmaya baslaniyor, emirler. Her hisse senedine ait bir pano var. Alis emirleri panonun soluna, satis emirleri sagina yaziliyor. Hemen satis yapmak isteyenler, alis tarafindaki en iyi fiyatli (en yuksek fiyat) emrin ustunu cizerek, yanma da araci kurum kodunu yazarak emri gerceklestiriyor. Beklemeden alis yapmak isteyenler bu kez satis tarafindaki en iyi fiyatli (en dusuk fiyat) emrin ustunu yatay olarak ciziyor ve yanina araci kurum kodunu yaziyor. Daha sonra islemi gerceklestirdiler ordino yaziyor ve ‘bir nusha kendine, bir nusha borsaya (korbey) ve bir nusha da karsi tarafa veriliyor. Bu ordinolar borsaya iletildikce, borsa da endeksi hesapliyor, hisse fiyatlarini yayinliyor. O zamanin finans dunyasinda en buyuk teknoloji, telsiz telefonlar ile endeks ve hisse fiyatlarinin yayinlandigi kayan bantlar… Yil 2022. Borsa Istanbul binasi cok sessiz. Borsa binasinin onunde, saginda, solunda, onunde, arkasinda bir tane yatirimci yok. Borsa binasinda islem yapan broker yok. Yatirimcilar evde, is yerinde, tatilde, yurt disinda, yatarken, otururken ellerindeki telefonlardan, uygulamalardan, bilgisayarlarindan alim-satim yapabiliyorlar. Emirlerin hemen hemen hepsi dijital ortamda iletiliyor ve gerceklesme bilgisi alinabiliyor. Algoritmalar, robotlar havada ucusuyor. Borsada islem goren hisse sayisi artmis, hisse senetleri kagit basimdan dijital kayda gecmis, temettu odemeleri ve sermaye artislari, yapildigi gun, dogrudan yatirimcilarin hesaplarina geciyor. Borsada sadece hisse senetleri degil, borclanma araclari piyasasi, vadeli islemler piyasasi, kiymetli madenler ve taslar piyasasi acilmis. Yatirim enstrumanlari cesitlenmis. Teknoloji Yatirimcilari Piyasaya Cagiriyor Teknoloji ilk etkisini, daha fazla yatirimciyi piyasaya cekmekte gosteriyor. Iletisim teknolojilerinin gelismesi daha fazla yatirimcinin borsayla ilgili bilgilenmesini sagliyor. Televizyonda yayinlanan ekonomi haberlerine, borsa endeksiyle ilgili bolum ekleniyor. Ardindan ekonomi programlari derken, sadece ekonomi konularinda yayinlar yapan televizyonlar kuruluyor. Son yillarda sosyal medyanin, gelismesiyle, daha once tek tarafli olan bilgi akisi, soru-cevaba donuserek, daha fazla yatirimciya ulasilmasini sagliyor. Para ve sermaye piyasalarina yatirim yapilmasini saglayan teknolojik platformlar, borsa altyapisinin dijitallesmesi, algoritmik islemler derken, yatirimcilarin risk algisina uygun portfoylerin olusturulmasi arayisi, Robo-Danismanlari piyasalara dahil ediyor. Hangi hisse senedi alinmali, diye baslayan soru ne kadar, ne zaman, baska hangi yatirim araci sorusuna dogru evriliyor. Yatirim DanismaniligiRobo Danisman Nedir? Piyasalara gelen yatirimcilar cogalinca ve cesitlenince (bireysel yatirimcilar, yatirim fonu, BES fonu, sirket alinilan, hedge islemleri vb.) bu yatirimcilara hizmet verecek kurumlar da piyasada yerini almaya basliyor. Kim bunlar? Yatirim danismanligi ve portfoy yonetim sirketleri. Yatirim danismanligi isi pahali ve kisiye ozel bir hizmet. Yatirim danismanligi uzmanlari, yatirimcilarina ozel cozumler sunuyor ve bunu takip ediyor. Yurt disinda yatirim danismanligi; bir taraftan bu ise ozel lisansi olan sirketler tarafindan yerine getirilirken, bagimsiz yatirim danismanligi ve Robo-Danismanlar ile yelpaze genisliyor. Yatirim danismanligi kurumu, genellikle buyuk portfoyu olan emeklilik fonlari, sirketler veya belli bir meblagin uzerinde birikimi olan buyuk ve kurumsal yatirimcilara hizmet veriyor. Bagimsiz yatirim danismanlari daha ulasilabilir ve orta buyuklukteki portfoy sahiplerine ozel hizmet sunarken, kucuk yatirimcilar ve 1990’larin ortalarindan sonra dogan ‘7’ kusagina hizmet sunmak uze-re, Robo-Danismanlar uygulamaya giriyor. Robo-Danismanlar vasitasiyla en kucuk birikim sahibine bile yatirim danismanligi tavsiyesi vermek mumkun hale geliyor. Mortage Krizinden Sonra ABD’de Ortaya Cikti Yatirim yaparken piyasadan bagimsiz dusunulebilir mi? Duygular portfoylerdeki kayiplarin artmasinda etkili oldu mu? Kayiplarin artmasinin onune nasil gecilebilir? Yuksek danismanlik ucretlerinin getiriyi azaltmasi engellenebilir mi? Hedef fonlarda portfoyde dengelenme nasil yapilacak? ABD’de finansal danismanlar ve portfoy yoneticileri, 2000’lerden beri portfoy yonetimi icin belirli yazilimlar kullaniyordu. Ancak 2008 yilinda ABD’de yasanan ‘mortgage’ krizi ile piyasalarda yasanan deger kayiplari yeni arayislari ortaya cikardi. Robo-Danismanlar ile insan mudahalesi minimuma indirilerek, duygulardan arinmis matematiksel algoritmalar, yazilimlar kullanilmaya baslandi. Dunyada ilk Robo-Danisman Betterment oldu. Wealthfront ve Betterment’in basarisi, Vanguard, Schwab ve Fidelity gibi ana yatirim sirketlerinin son yillarda Robo-Danismanlik hizmetleri vermesine yol acti. Gunumuzde cogu Robo-Danisman, modern portfoy teorisinin (MPT) bazi varyantlari kullanilarak optimize edilen stratejileri kullaniyor. Sadece faizsiz varliklara yatirim veya hedge fonlar icin optimize edilmis portfoyler sunan Robo-Danismanlar da bulunuyor. Robo-Danismanlar icin isletilecek portfoyun buyuklugu, kucuklugu, belli bir meblagin alti veya ustu olmasi cok onemli degil. Robo-Danismanlarin giderek yayginlasmasi ile buyuk portfoye sahip fonlarin portfoylerinin de Robo-Danismanlar araciligi ile yonetilmesi gundeme geliyor. Her buyuklukteki portfoy, butun yatirim enstrumanlarini icerecek sekilde, en dusuk maliyetle isletilebiliyor. Hatta giderek yatirimcilarin bankalarda veya baska yerlerdeki varliklarinin da bu portfoy yonetimi surecine dahil edilmesi konusunda oneriler, calismalar gundeme geliyor. Fikir Babasi Modern Portfoy Teorisi Robo-Danisman platformlarinin fikir babasi, modern portfoy teorisi. 1952 yilinda Harry Markowitz’in ‘Portfoy Teorisi’ baslikli makalesi ‘Modern Portfoy Teorisi’nin baslangici sayiliyor. Markowitz’in temel varsayimlari su sekilde ozetlenebilir: ■ Yatirimcilar kazanci severler, riskten kacinirlar, rasyonel olarak davranirlar ve tahmini fayda maksimizasyonu temeline dayali kararlar alirlar. ■ Bir portfoyde riski azaltmak icin birbiriyle ters korelasyonu olan farkli menkul kiymetlerle cesitlendirme yapilmali ve ayni kazanc seviyesinde riski az olan cok olana tercih edilmelidir. ■ Cesitlendirilmis bir portfoy, eger ayni risk seviyesinde daha fazla tahmini kazanca sahipse veya ayni tahmini kazanc seviyesinde daha dusuk bir riske sahipse etkin sayilmaktadir. Rasyonel davranan yatirimcilar da etkin portfoyleri secerek faydalarini maksimize edeceklerdir. Daha sonralari modern portfoy teorisine yapilan ilaveler, gelistirmeler ile farkli portfoy yonetim hesaplamalari gundeme geldi, geliyor… Iki Cesidi Bulunuyor Robo-Danismanlar, insan mudahalesine gerek duyup duymamasina gore iki baslik altinda incelenebilir. Her ne kadar Robo- Danismanlar butun surecleri otomatik hale getirseler de ulkemizdeki gibi mevzuattan kaynaklanan, yatirimcilarin ozel talebi veya finansal kosullarindaki degisIklikler nedeniyle vb. konularda uzman mudahalesine gerek duyulabilir. Tam otomatik Robo-Danismanlar, tamamen otomatik olarak tasarlanabilir ve hic insan etkilesimi gerektirmeyebilir. Yatirimcinin yasi, risk algisi, cinsiyeti, yatirim tutari, yatirim deneyimi, vade vb. bilgiler sisteme tanimlandiktan sonra otomatik oneri sureci calisir. Hatta entegrasyon saglanmis ise, platform otomatik olarak uygun gordugu yatirim araclarinda alim-satim yapabilir. Surekli olarak yatirim yapilan varliklari takip ederek, gerekli zamanlarda mudahalede bulunabilir. Hibrid danismanlar, Robo-Danismanlarin tam otomatik yonunden hoslanan, bunlari kullanabilen yatirimcilar disinda kalan; hedefleri, degisen kosullar ve yatirim stratejileri vb. hakkinda daha detayli bilgi almak isteyen yatirimcilarin tercihi. Hibrid Robo-Danismanlar butun analiz sureclerinin sonunda, bir yatirim uzmaninin danismanligina ihtiyac duyuyor. En Iyi Getiri Nedir? Robo-Danismanlar ile ilgili olarak belki de en buyuk yanilgi, en yuksek getiriyi saglayacagi yonundedir. Halbuki Robo-Danismanlari da sinirlayan etmenler var. Bunlarin en onemlisi mevzuat, yatirimcinin risk algisi, faizli/faizsiz getiri beklentisi, yonetilen fonun karsilastirma olculu, yatirim evreninin genisligi, derinligi vb. Bu sinirlar Robo-Danismanin calisma alanini belirler. Robo- Danismanlarla yonetilen fonlar dahil olmak uzere, butun fonlarin izah namelerinde hangi yatirim araclarina hangi oranlarda yatirim yapilacagi ve karsilastirma olcutune dair bilgiler yer alir. Piyasalarda islem yapmak ve getiri saglamak, yatirimcinin risk algisiyla dogrudan baglantili. Yatirimci mevduat uzeri getiri arayisinda ise ona sunulacak portfoy onerisi farklidir. Yatirimci ister piyasalarda kendi basina islem yapsin, isterse de Robo-Danismanlardan faydalansin, oncelikle ne kadar bir getiri hedefledigini ortaya koymak zorundadir. Getiriyi pek cok seye endekslemek mumkun. Enflasyona, mevduata, borsa endekslerine, dovize, altina vb. Burada baz alinacak gelire ‘karsilastirma olcutu’ veya ‘benchmark’ deniyor. Dolayisiyla ister bireysel ister kurumsal yatirimci icin amac; en yuksek getiriyi saglayan yatirim enstrumanini portfoyune almak degil, kendi alabilecegi riske ve bekledigi getiriye gore yatirim yapabilmek olmalidir. Robo-Danismanlarin belki de en iyi yaptigi sey, yatirimcilarin bu risk ve getiri dengesinin farkina varabilmesini saglayacak cesitlilikte portfoy ornekleri sunabilmesi, kiyaslama yapabilmeye olanak vermesidir. Robo-Danismanlar Piyasayi Yenebilir mi? Her ne kadar Robo-Danismanlar piyasalarda duygulardan arinmis bir sekilde oneri verse de henuz cok yeni olmalari ve piyasalarda kullanilmaya basladiktan sonra buyuk bir kriz yasanmamasi nedeniyle piyasayi yenip-yenemeyecekleri konusunda uzmanlar kararsiz. Bazi uzmanlara gore, cogu Robo-Danisman piyasayi yenemez. Cunku potansiyel olarak piyasayi yenebilecek herhangi bir alfa stratejisini hesaplamalara dahil etmek yerine, modern portfoy teorisini (MPT) izleyerek piyasayi kopyalamayi amaclayan pasif bir endeks stratejisine yatirim yaparlar. Bu da onlarin piyasayi geriden takip etmelerine ve piyasayi yenememelerine neden olur. Bazi uzmanlar ise Robo-Danismanlarin rasyonel kararlar vererek ve uygulayarak piyasalari yenebilecegini iddia ediyorlar. Onumuzdeki donemlerde giderek yayginlasan Robo-Danisman uygulamalari, bu iddialari test etmeye yarayacak bol bol veri sunacak, yatirimcilara. Robo Danismanlarin Dezavantajlari 1- Genclerin cok yaygin olarak kullandigi teknolojik uygulamalari kullanmak, ileri yaslarda cok cazip olmayabiliyor. 2- Piyasalardaki regulasyonlar, piyasaya giren yeni yatirim enstrumanlari degisebilir. Robo- Danismanlar, piyasadaki acil ve beklenmeyen durumlarda rasyonel karar vermek icin cok iyi donanimli olmayabilir. Olaganustu durumlar ve kriz benzeri kosullarda algoritmalar en uygun kararlari vermekte basarisiz olabilir. 3- Piyasalarda algoritmalarin giderek daha fazla kullanilmasi, sert dalgalanmalara neden oldugundan Robo-Danismanlar, bu dalgalanmalari onceden yakalayamayabilir. 4- Ozellikle hisse senedi piyasasinda devreye giren Robo- Danismanlarin, benzer algoritmalari kullanmasiyla ayni hisseler uzerinde yogunlasmalar olabilir. 5- Robo-Danisman kullanmak, bireysel bir yatirimci olarak secenekleri sinirlayacaktir. Cogu Robo-Danisman, kullanicilarin sistem parametrelerine ve degerlere mudahalesini oldukca sinirliyor ya da tamamen kisitliyor. Yatirimcilar kendi yaklasimlarini sisteme yansitamiyor. Ornegin; dusuk risk grubuna giren, hisse senedi piyasasinin yukselecegini dusunen yatirimciya Robo-Danisman hisse onerisinde bulunmayabilir. 6- Robo-Danismanlar sermaye piyasalarinda yatirim icin tasarlanmis platformlar. Bu nedenle ulkemizde yatirim olarak algilanan ev, arsa, araba yatirimi gibi butunsel bir yatirim anlayisina sahip degildir. 7- Risk profil anketlerinin belirlenmesinde veya yanitlanmasinda ortaya cikabilecek hatalar, gereksiz risk alinmasina neden olabilecegi gibi, yetersiz risk alinmasina da neden olabilir. 8- Robo-Danismanlarin en onemli iddiasi, yatirim sureclerini duygulardan arindirmaktir. Ancak sistemleri tasarlayan kisiler de insan oldugu icin (sistem yapay zeka icerse de icermese de), altyapiyi olusturan modeller sistem kurucusunun kendi yorumlarini icerir. Sistem kuruculari cogu zaman kendi yorumlarina dair parametreleri ticari sir olarak niteler. Bu da kullanici acisindan gri bir alandir. Dayandigi teorik temel bilinse de sistemin urettigi performans, sistem kurucusunun yorumuna baglidir ve seffafliktan uzaktir. Hic yorum katmadan, tamamen standart parametrelerle kurgulanan sistemlerde ise tum kullanicilar acisindan asiri standartlasma soz konusu olur. Bu tercih tam seffaflik saglasa da her kullanicinin ayni yontemle yatirim yapmalari farkli sonuclar dogurabilir. 9- Robo-Danismanlarin sabit getirili varliklar, opsiyon, varant gibi, zaman serisi acisindan farkli degerlere sahip varlik turlerinde kullanimi oldukca zordur. 10- Yatirima yeni baslayanlar acisindan Robo-Danismanlar yanlis anlasilmaya aciktir. Cogu yeni yatirimci, hep gelir getirecek beklentisiyle sisteme dahil olur ancak bu teknik olarak mumkun degildir. 11- Ekonomi ve finans alanindaki matematiksel modellerin ve altyapilarin yazilima aktarilmasi oldukca guc olabilir. Yuksek sistem gereksinimi olmamasi icin bircok kisit uygulanarak Robo-Danisman sisteminin altyapisi olmasi gerekenden daha sade tasarlanabilir. 12- Diger yandan teknolojik yeteneklerinin ve minimum insan varliginin goreceli olarak ortaya cikisi goz onune alindiginda Robo-Danismanlar, empati ve karmasIkliktan yoksun olmakla elestiriliyor. 13- Son olarak, Robo-Danismanlarin onerilerinden olusan portfoyler de diger butun yatirim araclarinda oldugu gibi getiri garantisi sunamiyor. ALİNTİ ~ ________________ Bizde MutSuz Olalim ~
	Alıntı Yap

Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi)