[CeReN]

1958’de Fresno Kaliforniya hizla buyuyordu. Guzel bir sehir merkezi yepyeni bir alisveris merkezi ve buyuyen banliyoleri vardi. Kisaca cok siradan bir Amerikan sehri ve bunun yani sira en cesur kapitalist deneylerinin yapilacagi mukemmel bir yerdi. O yilin Eylul ayinda 60000 sehir sakini posta kutularinda kucuk dikdortgen bir plastik nesne buldu. Uzerinde isimleri, adresleri, gizemli bir sayi, son kullanma tarihi ve “Bank Americard” yazisi vardi.Kredi Karti Nedir?

Bir gun posta kutunuzu actiginizi dusunun ve daha once kredi kartiniz olmamis ve bu plastik seyin icinde tam 500 dolar oldugunu soyluyorlar. Bugunun parasiyla 4500 dolar. Istediginiz gibi harcayabilirdiniz. Kredi kartlari daha once yapmadiklari sekilde harcama yapabilmelerini saglayarak tuketicileri ozgurlestirdi. Luksun ve kolayligin bir araya getirildigi mukemmel bir paket olarak satildi. Kisa surede milyonlarca insanin Bank Americard’i oldu ve onu cok sevdiler. Orta sinif hayatina sunulan tuzaklara kanip her seyi aldilar ama pek cogu Bank Americard’a geri odeme yapmadi. Ilk birkac yilda banka 15 milyon dolar kadar zarar etti ve bunun bir daha yasanmamasina karar verildi.

Bugun sektorun degeri trilyonlari ulasti ve dunyanin her yerinde binlerce farkli kredi karti ve cuzdan bulunuyor. Kredi kartlari yillar boyunca daha heyecanli bir hayata gecis olarak pazarlandi. Ama pek cok insan icin vaat edilen ruya daha cok kabusa donustu. Her 10 kisiden dordunun kredi karti borcu var ve bunlarin onda biri de sonsuza kadar odeyemeyecegini soyluyor. Peki kredi kartlari bizi ozgurlestirdi mi? Ve bataga dusmekten nasil kaciniriz?



Kredi basit ama radikal bir fikirdir. Kenarda fazladan parasi olup onu borc verebilecek biri vardir. Ayni zamanda fazladan para ihtiyaci olup onu daha sonra odeyebilecek biri de vardir. Onlari eslestirmek daima ekonominin en buyuk itici guclerinden biri olmustur. Ama bu durumda temel bir ikilemi cozmek gerekiyor. Risk. Kredi borc para demek ama Latince “Kredere” den geliyor yani “guven”. Kredi kartlari yokken buyuk bir sey almak istediginizde bir Bankere gidip borc isterdiniz. Onlar da sizi 3K’ya gore degerlendirirdi. Borcu odeyebilmek icin yeterli kapasite olup olmadigi veya odemezseniz sizden alinabilecek seyler ve karakteriniz. Bu riski degerlendirmek icin pek de bilimsel bir yol degildi. O yuzden krediyi alabilen kisiye soyle denirdi; “Sorumluluk sahibi kisi” yani orta siniftan beyazlar ama sonra bilgisayarlar cikageldi. Bir anda bu bankalarin onune kime borc vereceklerini anlamalarini saglayan bir dizi veri geldi. Bankalar insanlari soylentileri uzerinden degerlendirmeyi birakip kredi notlari uzerinden degerlendirmeye basladi. Size borc vermenin ne kadar riskli oldugunu ongorebilmek icin tasarlanmis modeller.

Kimileri pek adil olmadigini, kimileri de gercegi yansitmadigini iddia edebilir. Acikcasi bankalarin diger herkesi degerlendirebildikleri gibi sizi de degerlendirebildikleri bir yoldur bu. Ulkemizde kredi notlari cogunlukla 800 ile 1500 arasinda degisiyor. Notunuz 1300’un ustunde ise bu iyi demektir. Guvenilirsiniz. Eger 800’un altinda ise yuksek riskli olarak kabul edilirsiniz. Yani iyi bir kredi notuna sahip olmak size en iyi kredi turlerini alma sansi veriyor. Bir konut kiralamak istediginizde de gorunuyor. Mulk sahibiniz bunun icin uygun oldugunuzdan emin olabilmek icin kredi gecmisinizi gormek isteyecektir. Bu sayilar yalnizca rakamlardan ibaret degil. Kim oldugumuzu da gosteriyorlar.

Kredi gecmisine sahip olmanin en kolay yolu, kredi karti almaktir. Tum bu veriler daha fazla insanin kredi almasini sagladi. Kredi verenlerinde onlardan epey para kazanmasini sagladi. Kredi karti sirketleri herkesten en fazla ne kadar para kazanabileceklerini bulabilmek icin her yil on binlerce calisma yapiyor. Yani hepimiz kurallari biraz farkli olan bir oyun oynuyoruz.

Musteriler iki ana gruba ayriliyor; borcunu odeyen musteriler ve geciktirenler. Borcunu odeyenler her ay borcunun tamamini odeyenlerdir. Odemeyenlerse geciktirenlerdir. Ulkemizdeki yetiskinlere baktiginizda yuzde kirkinin geciktirenler, yuzde kirkinin odeyenler, kalan yuzde yirmisinin de hic kredi karti sahibi olmayanlar oldugunu goreceksiniz. Sizin istediginizi odeyen olmak. Soz konusu kredinizi yonetmek ise sIkici olan en iyisidir. Borcunuzu zamaninda odeyin ve bir sonraki doneme birakmayin. Bu insanlar kredi kartlari uzerinden firsatlar sagliyor. Ornegin oduller, turlu avantajlar, dolandiriciliga karsi koruma. Tum bunlar kredi notlari yukselirken oluyor. Bu insanlar kredi kartlari ile mutlu olmaya meyillidir.Kredi Karti Nedir?

Kredi karti sirketi sizin takim arkadasiniz degildir. Onlara karsi oynarsiniz. Bu yuzden odeyenler icin baska bir isim kullaniyorlar “Bedavacilar”. Bu tam anlamiyla dogru degildir. Kredi kartinizla her cekim yaptiginizda, saticidan genelde %2 ila %4 arasinda degisen miktarda bir islem ucreti kesilir. Eger odeyenlerdenseniz kredi karti sirketleri sizden para kazanmaz. Yaptiginiz cekimlerden kazanir. 2014 yilinda Cinli bir milyarder bir cay fincanini Amerikan Ekspres Black karti ile 36 milyon dolara satin aldi. Saticidan kesilen ortalama %3’luk komisyonla Amerikan Ekspres sadece bu satistan 1 milyon dolar kazandi. O tarafta cok fazla rekabet var. Bankalar o varlikli insanlar icin gercekten birbirlerini yiyor. Bazilari bunu odul savasi olarak adlandiriyor.

Ancak sektore para kaybettiren bir kart kullanicisi turu var “korsan”. Sadece hep kredi kartlari kullanirlar. Kayitli birden fazla kartlari vardir. Boylelikle ona saglanilan firsatlarin hepsinden faydalanmis oluyorlar. Bazi kartlar daha cok ilgi istiyor. 1,5 ya da 2 milyon arasi puanlari oluyor. Nasil bir donemde olunduguna ya da hangi kategoride harcama yapildigina gore bircok farkli kart kullaniliyor. Dogrusu tum bunlarin takibini yapmak epey caba gerektiriyor. Tum bu avantajlar kismen saticidan kesilen komisyon ile odenir.

Kredi kartlari sadece saticilardan degil, musterilerden de para alir. Cunku magazalar kart ucretlerini karsilamak icin fiyat yukseltir. O havali kartlardan birine sahipseniz, ilave masrafi avantajlarla geri kazanirsiniz. Fakat daha basit bir kartiniz varsa, ya da banka karti ya da nakitle odeme yaparsaniz, sadece daha fazla odersiniz ve bir arastirmaya gore nakitle odeme yapanlar kart kullanan her haneye bin dolardan fazla para veriyor. Burada olan sey dusuk gelirli aileler den varlikli ailelere dogru gerceklesen buyuk bir para transferi. Dusuk gelirli aileler de geciktiren kategorisinden faiz denen kucuk sey yuzunden kredi karti sirketleri icin en buyuk para kaynaklari. Diyelim ki, bir buzdolabina bin dolar harcayacaksiniz. Kredi karti odemeniz geldiginde, buzdolabinin fiyati tam olarak o miktarda olacak. O bin dolar aslinda size verilen bir avansti. Faizsiz bir borctu ama diyelim ki buzdolabina paraniz yetmiyor. Ertesi gun o odeyemedigimiz bin dolara faiz eklenmeye baslar. Ne kadar mi? O sizin yillik faiz oraniniza bagli. Eger cok iyi bir kredi notunuz varsa bu yuzde 12’dir. Fakat yuzde 23’e kadar cikabilir. Bu oran Ortalama %16 civarindadir ve bu miktar gunluk olarak artar. her gun bakiyeniz ufak ufak yukselir ve sonunda ekstra gelir bu ay borcunuza 13 dolar eklenir. Fakat sadece asil borcunuz olan bin dolarin faizini degil, Faizin faizi neden odersiniz bu yuzden her ay borcunuz biraz daha hizli artar 1 ay sonra borcunuz yine artar. 1 yil sonra borcunuz daha da artar ve o bastaki bin dolarlik borcunuz devam ederse sonunda, basta borc aldiginiz paradan daha fazlasini faiz olarak odemis olursunuz.

Eski ahit ve Kur’an’in yuksek faizi yani eski dilde tefeciligi yasaklanmasinin bir sebebi var. Hatta Dante Cehennem de tefecilere ozel bir yer bile ayirdi. Hem de 7. katinda. Katillerin oldugu yerde faiz seytani bir sey olabilir. Kredi karti sirketleri kendilerine paranin tamamini her ay odeyen ya da hic odeme yapmayan insanlari istemezler. Ama bu iki asiri ucun ortasinda guzel bir nokta vardir bankalar o noktadaki musterilerin borclarindan cok para kazaniyor ve bunu gerceklestirmek icin bazi numaralari var. Oncelikle Kredi Karti Nedir?onlarin kartlarini secmenize ihtiyaclari var. Masum insanlara kullanima hazir kart gondermek artik yasadisi. Bunun yerine sirketler her yil milyarlarca kredi karti teklifi gondererek sizin de aralarinda oldugunuzu dusundukleri turden musterilere hitap eden cazip firsatlar sunarlar. Borclarini odeyenler o harika avantajli kartlar icin teklifler alir. Ama eger geciktirenlerden biri oldugunuzu dusunurlerse guzel bir baslangic teklifi sunarlar.

Kredi karti sirketlerinin kredi notu dusuk musteriler icin kullandigi is modeline bazen “dusukten yuksege” denir. Sizi dusuk bir limitle baslatip, yavasca arttirirlar. Cunku arastirmalara gore cogu insan o boslugu dolduruyor. Neredeyse mukemmel bir uyum.

ALİNTİ ~