[CeReN]

Patlamalar genelde korkunc ve tehlikeli durumlar olarak dusunulur ama durum her zaman boyle degildir. Oyle bir patlama vardir ki; insanlarin hayatlarini kurtarmaya yardimci olmaktadir. Iste bu bir hava yastiginin patlamasidir. Sayet bir araba kazasina karisacak kadar sanssizsaniz, dikkatli bir sekilde kontrol edilen bir patlama gosterge panelinden bir hava yastigini atesleyerek olasi darbeyi hafifletir ve vucudunuzdaki hasari azaltmaya yardimci olur. Hava yastiklari cok basit ama ayni zamanda inanilmaz derecede akillica tasarlanmislardir, cunku 300 km/sa (200mph) uzerinde acilmalari gerekir. Bu bir arabanin carpabileceginden daha hizlidir! Bu yazida hava yastiklarinin calisma mekanizmasi ve ne kadar etkin oldugu uzerine bilgiler bulunmaktadir.

Araba Kazalari Neden Hasar Verir?
Hava Yastiklari (Airbag) Hayat Kurtarabilir mi?Dunyadaki hemen hemen her sey gibi, araba kazalari da fizik yasalari ve daha spesifik olarak hareket yasalari tarafindan kontrol edilir . Hareket eden her seyin kutlesi (bu, bir nesnenin ne kadar malzeme icerdigi anlamina gelirken, ne kadar agir hissettigiyle yakindan iliskilidir) ve belirli bir yonde bir hizi bulunur. Kutlesi ve hizi olan her seyin kinetik enerjisi vardir ve arabaniz ne kadar agirsa ve ne kadar hizli giderseniz, o kadar fazla kinetik enerjiye sahip olur. Bu hiz ve kutle ta ki aniden durmak isteyene veya bir seye carpana kadar sorun degildir, cunku aniden durmak istenildigi zaman tum enerjinin bir yere gitmesi gerekir. Her ne kadar arabalar ezilerek ve darbeleri emecek sekilde tasarlanmis olsalar da, enerjileri surucu ve yolcular icin hala buyuk bir risk olusturmaktadir.
Sorun su ki, hareket eden bir arabanin icindeki insanlarin da kutlesi ve hizi vardir ve araba dursa bile, bu kutlenin hareketi devam etme egiliminde olacaklardir. Hareket eden seylerin, onlari bir engel (bir tur kuvvet) durdurana kadar hareket etmeye devam etme egiliminde olmalari, temel bir fizik kanunudur (Newton’un ilk hareket kanunu olarak bilinir, bunu ilk soyleyen parlak Ingiliz fizikci Sir Isaac Newton’dan sonra).
Arabalarda onlarca yildir emniyet kemerleri vardir, ancak bunlar oldukca basit bir koruma seklidir, cunku en buyuk sorun sadece vucudunuzu kisitlamis olmalaridir. Basiniz sasirtici bir sekilde 3–6 kg (6–12 lb) agirligindadir ve hic onun hareketini kisitlayan yani durduran bir koruma yoktur. Yani vucudunuz sIkica baglansa bile, ayni temel fizik yasasina gore, kafaniz direksiyon simidine veya on cama carpana kadar ilerlemeye devam eder. Iste hava yastiklari bu surecte devreye girmektedir.



Hava Yastiklari Nasil Yardimci Olur?
Hava yastigi, tanimlama olarak ek guvenlik sistemi (SRS) veya ek sisirilebilir guvenlik (SIR) olarak bilinir. Buradaki “tamamlayici” kelimesi, hava yastiginin emniyet kemerlerini degistirmek yerine sizi korumasina yardimci olmak icin tasarlandigi anlamina gelir. Cunku emniyet kemerinizi takmadan sizi korumak icin bir hava yastigina guvenmek son derece tehlikelidir. Burada temel fikir, araba bir kazada yavaslamaya baslar baslamaz hava yastiginin sismesi ve kafaniz ona bastirdikca sonmesidir. Bu durum onemlidir, cunku hava yastiginin icinde bulundugu torbanin havasi inmeseydi, kisinin kafasi geri sekerdi ve daha ciddi sekilde yaralanmaya neden olabilirdi.

Hava Yastiklari Ne Kadar Etkilidir?
Hava yastiklari kulaga iyi bir fikir gibi gelse de, bilim adamlari saglam kanitlarla desteklenmis bilgileri kabul etmektedirler. Peki hava yastiklarinin olumleri azalttigina dair herhangi bir kanit var midir? 1995’te Adrian Lund ve Susan Ferguson, 1985’ten 1993’e kadar sekiz yil boyunca karayolu trafik kazalari hakkinda buyuk bir arastirma yaparak bunlari yayinlamistir. Bu calismalarda hava yastiklarinin kafa kafaya carpismalarda olumleri yuzde 23-24 ve her turlu carpismalarda yuzde 16 oraninda azalttigi tespit edilmistir. Bu bilgilerde yer alan oranlar sadece manuel emniyet kemerleri olan araclara kiyasla elde edilen verilerdir.
Airbag bu alanda her ne kadar cok buyuk bir gelisme olsa da, hava yastiklarinin kendi tehlikelerini ortaya cikaran siddetle patlayici seyler olduguna dikkat etmek onemlidir. En buyuk risk kucuk cocuklar icindir, ancak yetiskinler de kucuk bir goz yaralanmasi ve isitme kaybi riskiyle karsi karsiyadir. Bunun yaninda sayet bir kazada bir hava yastigi hayatinizi kurtariyorsa, muhtemelen hafif bir yaralanma riskini ustlenmeye deger bir bedel olarak dusunursunuz.
Buna ragmen, hava yastiklarini mumkun oldugunca guvenli ve etkili hale getirebilmesi icin hava yastiklarinin potansiyel tehlikelerini arastirmak cok onemlidir. Modern hava yastiklari (1990’larin sonundan beri takilidir) eski tasarimlardan daha az gucle ateslenir ve bunun yolcu guvenliginden odun vermeden ozellikle cocuklar arasinda kaza sonucu olumleri azalttigina dair guclu kanitlar vardir.

Hava Yastiklari Nasil Calisir?Hava Yastiklari (Airbag) Hayat Kurtarabilir mi?
Hava yastiklarinin calisma mekanizmasi kisaca ve basitce su sekilde siralanabilir;
• Bir araba bir engele carptiginda, cok hizli bir sekilde yavaslamaya (hiz kaybetmeye) baslar.
• Bir ivmeolcer (hizlanmayi veya kuvveti olcen elektronik cip) hiz degisimini algilar.
• Yavaslama yeterince buyukse, ivmeolcer hava yastigi devresini tetikler. Ancak normal bir frenleme bunu yapmak icin yeterli guc uretmez.
• Hava yastigi devresi, bir isitma elemanindan bir elektrik akimi gecirir (ayni ekmek kizartma makinesindeki rezistanslardan biri gibi).
• Isitma elemani kimyasal bir patlayiciyi atesler. Daha eski hava yastiklari patlayici olarak sodyum azit kullaniyordu ancak yeni model airbaglerde farkli kimyasallar kullanir.
• Patlayici yanarken, direksiyon simidinin arkasinda paketlenmis bir naylon torbaya akan buyuk miktarda zararsiz gaz (tipik olarak nitrojen veya argon) uretilir .
• Airbag’isn icinde bulundugu canta genisledikce, direksiyon simidindeki plastik kapagi havaya ucurur ve surucunun onunde siser. Torba, duzgun bir sekilde acilmasina yardimci olmak icin talk pudrasi gibi kirecli bir madde ile kaplanmistir.
• Surucu darbe nedeniyle ileriye dogru hareket ettigi icin airbag’in icinde bulundugu torbayi iter. Bu, icindeki gazin kenarlarindaki kucuk deliklerden kacmasi nedeniyle torbanin sonmesine neden olur. Araba durdugunda ise torba tamamen sonmus olmalidir.

Hava Yastiklarini Kim Icat Etti?
Hava Yastiklari (Airbag) Hayat Kurtarabilir mi?Internette arama yaparsaniz, hava yastiklarini icat eden cok sayida farkli kisi oldugu bilgisine ulasilabilir. Peki airbag fikrini ilk olarak kim dusunmustur? Airbag ile ilgili fikir ureten ve patent alan kisiler su sekildedir;
• Amerika BirlesIk Devletleri’nde, Newport, Pensilvanya’dan John W. Hetrick, bir kayaya carpmamak icin arabasini yoldan cikardigi ve kizinin on camdan firladigi bir kazadan sonra bu fikri ortaya atmistir. Hetrick, 5 Agustos 1952’de otomotiv araclari icin bir guvenlik yastigi tertibati icin patentini almistir (18 Agustos 1953’te ABD Patenti #2,649,311 olarak verildi).
• Bu arada Avrupa’da Walter Linderer adli bir Alman mucit bir hava yastigi patenti basvurusunda bulunmustur. (DE896312C: Bir carpisma durumunda araclardaki insanlari yaralanmalara karsi koruyan cihaz) Ekim 1951’de, Hetrick’ten yaklasIk 10 ay once, ancak resmi olarak Kasim 1953’te Hetrick’in patentinden uc ay sonra verildi.
•Uzun zamandan beri diger bircok mucit, ozellikle bir carpismanin etkisinden hemen once bir hava yastiginin icindeki gazin patlamasini tetiklemek icin cesitli farkli yollar gelistirmislerdir. Allen K. Breed (1927–2000) airbag fikrini gelistirdi. Breed New York Times olum ilani, o 1968 yilinda ilk hava yastigi tasarimini yapmis ve araba emniyet sistemlerinin dunyanin en buyuk tedarikcilerinden biri haline Corporation’a Breed acmak icin yardimci iyilestirmeler icin sayisiz patent basvurusu bulunmustur.
• Diger onculer arasinda, Ford icin hava yastiklari ureten Eaton Yale ve Towne Inc’den Charles O Berryman (US3441290A: 1967’de dosyalanan arac guvenlik sistemi ), Maurice Leising ve Chrysler’deki meslektaslari (US3618981A: 1969’da dosyalanan sisme cihaz ) ve Irving ve Emanuel yer almaktadir. Landsman (US3617073A: 1969’da dosyalanan otomobil guvenlik sistemi ), suruculer ve arka koltuktaki yolcular icin yandan ateslemeli hava yastiklarini ilk tanimlayanlar arasindaydi.
• Avrupa’da, Walter Linderer’in calismasi Mercedes’e luks arabalarinda hava yastiklari denemesi icin ilham vermisti. Gelistirme calismalari 1960’larin ortalarinda basladi ve 1971’de bir baska etkili patent olan US3874693A/DE2152902C2’yi uretmistir, bu ozellikle motorlu tasitlarin yolculari icin koruyucu cihazdir.

ALİNTİ ~