02 Ağustos 2021, 01:57 | #1 |
Cumhuriyet dönemi türk edebiyatinin genel özellikleri
*Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı, Tanzimat, Servet-i Fünun, Fecr-i Ati ve Millî Edebiyat vasıtasıyla oluşturulan zemin üzerine kurulmuştur.
*Dil devrimiyle birlikte, milliyetçi, halkçı, yenilikçi, modern sanat ve edebiyat görüşlerinin benimsendiği bir edebiyat doğmuştur. *Cumhuriyet devri edebiyatının ilk dönem eserleri, değişen siyasî, sosyal ve kültürel çerçevenin etkilerini taşır. *Sanatçılar, siyaset ile halk arasında bir köprü olmuş, devrimleri yorumlamış, açıklamış ve savunmuştur. *Tezli romanlar ve belirli bir düşünceyi benimsetmeyi amaçlayan eserler yoğunluktadır. *Halka yönelik eserler ortaya konulmuş; yeni fikirler ve kültürler halka benimsetilmeye çalışılmıştır. *Konu olarak temelde İstiklal Savaşı ve Atatürk devrimleri etkili olmuştur. *Atatürk, Kurtuluş Savaşı, Çanakkale Savaşı destanlaştırılmıştır. *Cumhuriyetin ilk yıllarında memleketçi edebiyat anlayışı hâkimken 1940’lı yıllardan sonra bireysel konulara yönelim başlar. *Sanatsal ve estetik kaygının ön planda olduğu bir edebiyata yönelme olur. *Cumhuriyet Döneminde, edebiyatın İstanbul sınırlarının dışına çıkması hızlanır. *Edebiyatımız zamanla İstanbul aydınlarının tekelinden kurtulmuş; Anadolu'dan da aydın yetişmeye başlamıştır. *Halka inme, Anadolu’yu tanıma çabası yoğunlaşır. *Türk halkının her kesimi edebiyata girmiştir. *Türk halk sanatları ve folkloru ön plana alınmıştır. *Folklor çalışmalarına hız verilmiştir. *Anadolu efsanelerinden, masallarından ve mitolojiden yararlanılmıştır. *Gelenek ve görenekler, toplumu bir arada tutan, geçmişle geleceği bağlayan bir olgu olarak eserlerde yer almıştır. *Öncekilerin küçümsediği Karacaoğlan ve Yunus’un tarzı bu dönem sanatçıları için örnek teşkil eder. *Sanatçılar, halkın dertlerini, problemlerini ve Anadolu’nun güzelliklerini işlemişlerdir. *Edebiyatımız bu dönemde toplumcu bir karakter kazanmış, gerçekçi bir anlayış (realizm etkisi) hedeflenmiştir. * “Memleket, millet, halk, çağdaş uygarlık, adalet” gibi kavramlarla ilgili düşünceler eserlerde sıkça yer almıştır. *Toplumun içinde bulunduğu psikolojik durum ve ruh hali tüm açıklığıyla eserlere yansıtılmıştır. *Psikoloji ve psikiyatri alanında yapılan bilimsel çalışmalardan yararlanılmıştır. *Alafrangalığa özenen gençlik ile eski nesil çatışmaları eserlerde konu olmuştur. *Eski değerlerle-batılı anlayış çatışmaları göze çarpar. *Toplumun her kesiminden gelen sanatçılar sayesinde konular oldukça genişletilmiş; mekânlar da çeşitlilik kazanmıştır. *Doğa, özellikle gezi yazılarında, romanlarda ve hikâyelerde önemli bir yer tutar. *Türk Dil Kurumu kurularak dilde geri dönülmez bir yenileşmeye yoluna gidilmiştir. *Yazı diliyle konuşma dili arasındaki fark ortadan kalkmış, dildeki sadeleşme çalışmaları sürmüştür. *Dilde sadeleşme hareketi başarıya ulaşmış ve İstanbul Türkçesi esas alınmaya başlanmıştır. *Batı edebiyatı daha yakından takip edilmiştir. *Eserlerde Batılı anlayışın hâkim olduğu görülür. Batıya özenti vardır. *Batı’dan gelen anlatım biçimleri Türk edebiyatında başarılı bir şekilde kullanılmıştır. *Bu dönemde, uluslararası düzeyde sanatçılar yetişir. *Cumhuriyet roman ve hikâye yazarlarının eserleri dünya dillerine çevrilmiştir. *Dünya edebiyatıyla kurulan bağlar sonucu toplumsal gerçekçilik, varoluşçuluk, gerçeküstücülük, dışa vurumculuk, gelecekçilik, sezgicilik gibi akımların etkisinde eserler verilmiştir. *Birinci ve İkinci Dünya Savaşı arasında Batı dünyasında ortaya çıkan “bireyin bunalımını esas alan edebi hareketler”den etkilenmeler olmuştur. *Doğu ve Batı edebiyatının klasik yapıtları Türkçeye çevrilmiştir. *Özellikle şiir, hikâye, roman ve tiyatro türlerinde büyük bir gelişme görülmüştür. *Şiirlerde günlük konuşma dili kullanılmıştır. *Şiirin biçimce daha da serbestleşmesi sağlanmıştır. *Halk edebiyatının nazım türleri şairler tarafından tercih edilmiştir. *Aruz ölçüsü büyük oranda bırakılmış; serbest ölçü ve hece ölçüsü kullanılmıştır. *1940’a kadar olan dönemde Ahmet Haşim, Yahya Kemal gibi bazı şairlerin aruz vezni ile saf şiirler yazdığı görülür. *Son dönem şiirimizde en çok, “memleket sevgisi, mitoloji, Atatürk sevgisi, çocukluk yıllarına özlem, modern hayatın getirdiği sıkıntılar, ideolojik yaklaşımlar, mistik duygular” gibi temalar işlenmiştir. *Tiyatro, yeni Cumhuriyet’in ilkelerini halka aktarmada bir araç olarak hızla yaygınlaşmaya başlamıştır. *Tiyatro, hem metin hem de sahnelenme tekniği açısından oldukça ilerlemiştir. *Çocuk tiyatrosu çalışmaları yapılmış, kadınlar sahnede daha fazla yer almaya başlamış ve Devlet Konservatuvarları açılmıştır. *Modern roman ve modern tiyatro türleri üstün örneklerini Cumhuriyet Dönemi edebiyatında bulmuşlardır. *Hikâye, roman ve tiyatro eserlerinde "yurt" ve "köy" sorunlarına yönelim başlar. *Roman ve hikâyede gerçekçilik akımı ön plana çıkar. *Bu dönem roman ve hikâyelerinde toplumsal sorunlar, gözleme dayanan bir realiteyle anlatılmıştır. *Romanlarda “cumhuriyet devrimleri; ağa-köylü, patron-işçi, kadın-erkek çatışmaları, kuşaklar arası çatışmalar; köy hayatı, köyden kente göç; iş ve işçi sorunları; gecekondu hayatı; ekonomik sıkıntılar; çeşitli düşünce akımları; Türk tarihi, Türk toplulukları ve diğer Türk devletlerinde yaşayan insanlar; yurt dışında çalışanların hayatı; yalnızlık” sıkça işlenen konulardır. *Daha önce ön planda olan “olay hikâyesi” yanında, “durum hikâyesi” tarzında eserler de verilmiştir. *Düzyazıda Nurullah Ataç'ın öncülük ettiği yeni nesir, öz Türkçecilik ve devrik cümle anlayışı yaygınlaşmıştır. *Genel anlamda akla gelebilecek hemen her konu edebiyatımıza girmiştir. *Deneme, eleştiri, edebiyat tarihi gibi türlerde önemli ilerlemeler olmuş ve değerli eserler verilmiştir. *Cumhuriyet Döneminde Ortaya Çıkan Edebi Topluluklarla İlgili Ayrıntılar: *Okur-yazar sayısındaki artış ve iletişimin yaygınlaşması sonrasında kısa süre içinde farklı edebiyat anlayışları ve farklı edebi topluluklar ortaya çıkmıştır. -1923- 1940 Yılına Kadar Türk Edebiyatı: Beş Hececiler, Yedi Meşaleciler -1940 Sonrası Türk Edebiyatı: Birinci Yeniciler (Garipçiler), İkinci Yeniciler, Memleketçiler (Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdürenler), Mavi Akımı, Hisarcılar, Toplumsal Gerçekçiler, Mistikçiler, Post Modernistler, Öz Şiir Yanlıları, Bağımsızlar *Cumhuriyet'in ilk yıllarında, daha önce Milli Edebiyat akımı etkisinde şiirler yazan Beş Hececiler, yine hece ölçüsüyle şiir yazmayı sürdürmüşlerdir. *1928'de Yedi Meşaleciler olarak bilinen topluluk ortaya çıkmıştır. *İkinci Dünya Savaşı sonrasında yeni ortaya çıkan dünya görüşleri; sanat anlayışımızda köklü değişikliklere yol açar. *Cumhuriyetin ilk yıllarında memleketçi edebiyat anlayışı hâkimken 1940’lı yıllardan sonra bireysel konulara yönelim başlar. *Sanatsal ve estetik kaygının ön planda olduğu bir edebiyat ortaya çıkmaya başlar. *1940'lı yıllarda, II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan görüşlerin etkisiyle Garip Akımı ortaya çıkar. *Garipçiler geleneğe karşı çıkmış; ölçü ve uyağı terk etmiş; sıradan insanın yaşamını, günlük dille şairanelikten uzak bir tutumla anlatmışlardır. *Yine 1940 sonrası edebiyatımızda Hisarcılar adlı bir grup oluşmuş; edebiyat ve sanat anlayışlarıyla etkili olmaya çalışmışlardır. *1960'lı yıllarda, İkinci Yeni adı verilen sanatçıları görürüz. Cumhuriyet Dönemi Sanatçıları İle İlgili Ayrıntılar: *Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’in şiirleri, Cumhuriyet devri şairleri için önemsenen şiir modelleri olmuştur. *Cumhuriyet Dönemi’nin ilk belirgin örneklerini Yakup Kadri Karaosmanoğlu vermiştir. *Reşat Nuri, “Çalıkuşu” ile halkı sarsmış; Peyami Safa, psikolojik çözümlemeleri ile farklı bir yol açmıştır. *Mithat Cemal Kuntay “Üç İstanbul” ile tarihsel roman örneğini vermiştir. *Gerçekçilik, Sabahattin Ali ile Türkiye’ye yerleşmiştir. *Samim Kocagöz, Sabahattin Ali, Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Orhan Kemal, Kemal Tahir, Yaşar Kemal gibi sanatçılar; köy hayatı, köyden kente göç, işçi sorunlarını işlemişlerdir. *Sait Faik, Oktay Akbal, Haldun Taner gibi yazarlar; şehirde yaşayan insanların hayatlarını işlemişlerdir. *Tarık Buğra, M. Necati Sepetçioğlu, T. Kutsi Makal, Sevinç Çokum, Mustafa Kutlu gibi sanatçılar; Türk tarihi, dış Türkler, işçi, köylü, memur sorunları gibi konuları milli edebiyat çizgisinde işlemişlerdir. *Adalet Ağaoğlu, Bilge Karasu, Oğuz Atay, Füruzan, Tomris Uyar, Selim İleri, Buket Uzuner, Orhan Pamuk son dönemin önemli sanatçılarıdır. *Cengiz Dağcı, Cengiz Aytmatov, Bahtiyar Vahapzade, Türki cumhuriyetlerin en tanınmış sanatçılarıdır. *Haldun Taner, Tarık Buğra, Necati Cumali, Orhan Asena, Recep Bilginer, Refik Erduran, Turan Oflazoğlu, Yahya Akengin, Tiyatro türünde eser veren önemli sanatçılardır. *Son dönemde deneme, eleştiri türünde, Nurullah Ataç, A. Hamdi Tanpınar, V. Mahir Kocatürk, S. Kemal Yetkin, N. Sami Banarlı, A. Sırrı Levent, Ahmet Kabaklı’nın eserleri öne çıkmıştır. *F. Köprülü, A. Hamdi Tanpınar, N. Sami Banarlı, A.Sırrı Levent, Ahmet Kabaklı edebiyat tarihi alanında önemli çalışmalar yapmışlardır.
________________
El Haset Min-El Mahrum
Kötü Niyetle İyi Murada Varılmaz ! ! ! |
|
|
Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi) | |
|
|