|
02 Ağustos 2021, 00:32 | #1 |
İslami Dönem (DİN DÖNEMİ) Türk Edebiyatı
Geçiş Dönemi XI.-XII. YÜZYILLARDA İSLÂMİYET VE TÜRK KÜLTÜRÜ: *Türkler, Müslümanlarla ilk defa Hz. Ömer’in halifeliği sırasında yapılan fetihler sırasında karşılaşmışlardır. *751 yılında Talas Savaşı’nda, Türklerin, Çinlilere karşı Müslümanlarla aynı safta yer almaları bu iki kültürü birbirine iyice yaklaştırmıştır. *Türklerle Müslümanlar arasında VII. yüzyılın ortalarından, 10. yüzyılın sonlarına kadar devam eden askerî, siyasî ve ticari ilişkiler, Türklerin büyük bir çoğunluğunun İslam dinini tanıyıp kabul etmesini sağlamıştır. *Toplumda meydana gelen inanca bağlı değişiklikler sosyal hayatı bütünüyle etkiler, değiştirir. *Pagan inanışı, Şamanizm ve Gök tanrı inancı Türklerin ilk dinî inancını oluşturuyordu. Göktürkler > Gök Tanrı İnancı Uygurlar > Budizm, Mani Dini Karahanlı Devleti > İslamiyet *Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleriyle birlikte inançları tamamen değişmiştir. *Türkler, İslamiyet’le 10. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar etkisini devam ettiren yeni bir medeniyet ve kültür dairesine girmişlerdir. *Bu medeniyetin etkisiyle yerleşik hayata geçmişlerdir. *Yerleşik hayata geçince de dünyaca tanınan şehirler ve kültür merkezleri kurmuşlardır. *Bilim, sanat, edebiyat, sosyal hayat, devlet sistemi gibi alanlarda büyük ilerlemeler sağlamışlardır. *Bir yaşam biçimi olarak kabul edilen İslam dini, edebî ürünlerde de yeni şekillenmelere zemin hazırlamıştır. *11. yüzyıl ile 12. yüzyıllarda Türk edebiyatı bir geçiş dönemi yaşamıştır. *Arap ve Fars edebiyatının etkisiyle Türk edebiyatı, yeni biçim ve içeriklerle zenginleşmiştir. *Türk sanatçıları, ilk önceleri Arap ve İran edebiyatlarında çok yaygın olan bazı eserleri tekrar yazma yoluna gitmişler; ancak zaman içinde içerik ve üslup yönünden özgün ve üstün eserler ortaya koymuşlardır. *Edebiyat, İslamiyet’ten önceki sözlü kültürün devamı olan Halk edebiyatı ve İslam düşüncesiyle yoğrulmuş, İslam’ın daha çok etkisinde kalan Divan edebiyatıyla birlikte gelişmeye devam etmiştir. *Kendine özgü nitelikleri ve kurallarıyla “Divan Edebiyatı” adını verdiğimiz dönemin oluşumu 13. yüzyıla kadar gider. *Daha sonra bu edebiyat anlayışı, 19. yüzyıla kadar etkin bir şekilde sürer. *Öte yandan, İslamiyet’ten önceki “Sözlü Edebiyat Dönemi”, İslam kültürünün etkisiyle içeriğinde küçük değişimlere uğrayarak “Halk Edebiyatı” adıyla gelişimini sürdürür. *Yani, bir anlamda “Halk Edebiyatı” dediğimiz edebiyat, İslamiyet’ten önceki edebiyatımızın İslam uygarlığı altındaki yeni şeklidir. Oysa “Divan Edebiyatı” tamamen dinin etkisiyle şekillenmiş bir edebiyattır. *Türklerin Müslüman olduğunu kabul ettiğimiz 10. yüzyılla, Divan edebiyatının başlangıcı olarak kabul edilen 13. yüzyıl arasında İslamiyet’in etkisi altında verilmiş olan, bir anlamda geçiş dönemi ürünlerimiz sayılan eserler yer almaktadır. *İslâmî dönem Türk edebiyatının ilk ürünleri 11. ve 12. yüzyıllarda ortaya çıkar. Geçiş Dönemi Türk Edebiyatı Eserleri (İlk İslami Ürünler) Şunlardır: Kutadgu Bilig - Yusuf Has Hacip Atabetü'l Hakayık - Edip Ahmet Yükneki Divan-ı Lügat'it Türk - Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Hikmet - Ahmet Yesevi Geçiş Dönemi Türk Edebiyatının Genel Özellikleri: *İslamiyet öncesi kültür ile İslami kültür iç içedir. *Bir yandan, eski edebiyat anlayışı sürdürülürken, diğer yandan yeni medeniyetin edebiyat anlayışına uygun eserler verilir. *Bu dönemde ortaya konulan eserler genelde didaktik (öğretici) niteliktedir. *Metinlerde öğretici metin özellikleriyle sanat metni özellikleri çoğunlukla iç içe geçmiştir. *Eserlerde toplum hayatını şekillendirme ve yönlendirme amacı güdülmüştür. *Eserlerin temel amacı İslamiyet'e yeni girmiş ve İslamiyet'i tam olarak tanıyamayan Türklere İslamiyet'in güzelliklerini ve erdemlerini öğretmektir. *Bu dönem eserlerinde insanları hırs, kin, bencillik gibi özelliklerden uzaklaştırıp onlara doğruluk, sabır, cömertlik gibi davranışlar kazandırma çabası ön plana çıkmıştır. *Arapça ve Farsçanın etkileri görülmeye başlanmıştır. *Dile Arapça ve Farsçadan sözcükler girmiştir. Ancak Türkçenin hâkimiyeti devam etmektedir. *Bu eserler Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. *Uygur alfabesi yanında, Arap alfabesi de kullanılır. *Arap ve Fars edebiyatında kullanılan nazım şekilleri ile eserler verilmeye başlanmıştır. *Şiirlerde, hem millî nazım birimi olan dörtlük, hem de yeni şiirin nazım birimi olan beyit kullanılmıştır. *Hece ölçüsüyle beraber aruz ölçüsü de kullanılmaya başlanmıştır.
________________
El Haset Min-El Mahrum
Kötü Niyetle İyi Murada Varılmaz ! ! ! |
|
|
Şu anda bu konuyu görüntüleyen etkin kullanıcılar: 1 (0 üye ve 1 ziyaretçi) | |
|
|