[Zeynep]

Vaskülit Nedir?
Vaskülit, damarlarda iltihaplanma gelişmesidir.

Normal şartlarda iltihaplanma (inflamasyon), vücudun yaralanma veya enfeksiyon gibi durumlara karşı verdiği bir bağışıklık yanıtıdır. Bu bağışıklık yanıtı sayesinde vücuda zararlı olan mikroorganizmalarla mücadele edilir. Vaskülitte ise çeşitli nedenlerden dolayı bağışıklık sistemi, sağlıklı kan damarlarına saldırır. Bu durum sonucunda damarlarda şişlik görülür ve damarın lümen (iç) kısmı daralır. Damar lümenindeki daralma, kan akışında da azalmaya neden olur. Azalan kan akımı, doku ve organlarda hasar oluşturur.

Vaskülit sadece cildi etkileyen hafif bir rahatsızlık olabileceği gibi hayati organlarda hasar oluşturan ciddi bir tabloya da yol açabilir.
Damar iltihabı yani vaskülitin farklı çeşitleri vardır. Vaskülit çeşitleri; hastalığın gelişmesi ve vücut üzerindeki etkisi gibi konularda farklılıklar gösterir.
Vaskülit belirtileri, vaskülit tiplerine göre değişiklik göstermekle beraber çoğu vaskülit tipinde görülen semptomlar:

· Ateş
· Baş ağrısı
· Yorgunluk
· Kilo kaybı
· Genel vücut ağrısı, sızısı

Vaskülitten etkilenen vücut kısımlarına göre görülebilecek diğer belirtiler:

· Sindirim Sistemi: Mide ve bağırsaklar hastalıktan etkilendiyse hastada yemek sonrası ağrı hissi oluşabilir. Yine sindirim organlarında ülser oluşumu ve gaitada (dışkıda) kan görülmesi gibi durumlar da izlenebilir.

· Kulak: Baş dönmesi, kulak çınlaması ve işitmede bozulma gibi durumlar; vaskülitin kulağı etkilediği durumlarda görülebilir.

· Göz: Vaskülit gözlerde; kızarma, yanma ve kaşınma gibi belirtilerin oluşmasına sebep olabilir. Bazı vaskülit tiplerinde; çift görme, geçici veya kalıcı görme kaybı gibi durumlarla karşılaşılabilir.

· El ve Ayaklar: Vaskülit tiplerinin bazıları, el ve ayaklarda uyuşma ya da güçsüzlük gibi belirtilerin görülmesine yol açabilir. El ayasında ve ayak tabanında şişlik ve sertlik de yine vaskülitin neden olabileceği durumlardır.

· Akciğerler: Akciğerin vaskülitten etkilendiği durumlarda; nefes darlığı, öksürükle beraber ağızdan kan gelmesi gibi semptomlar görülebilir.
· Cilt: Vaskülit cilt üzerinde, cilt altı kanamaya bağlı olarak kırmızı nokta şeklinde lezyonların görülmesine neden olabilir. Bunun yanı sıra ciltte yumru ve yara oluşumu da gözlenebilir.

Vaskülit Çeşitleri Nelerdir?
Churg Strauss Sendromu
Genellikle 30-45 yaş arası yetişkinleri etkileyen bir vaskülit tipidir. Astım, alerjik rinit, ateş, eklem ağrısı, kilo kaybı gibi belirtilere neden olabilir.

Dev Hücreli (Temporal) Arterit
Temel olarak baş ve boyun bölgesindeki arterleri etkiler. Çoğunlukla 50 yaş üzeri yetişkinlerde görülür. Yemek yerken çene kasında ağrı, baş ağrısı, çift görme veya görme kaybı gibi semptomların oluşmasına yol açabilir.

Wegener Granülomatozu
Başlıca; burun, sinüs boşlukları, kulak, akciğer ve böbrekteki kan damarları üzerinde etki gösterir. Orta ve ileri yaş grubunda daha sık görülür. Bu tipte; ateş, gece terlemesi, sinüzit, burun kanaması, öksürükle kan gelmesi gibi belirti ve bulgularla karşılaşılabilir. Tedavi edilmediğinde organ yetmezliğine yol açabilecek ciddi bir durumdur.

Henoch-Schönlein Purpura
Büyük çoğunlukla çocuklarda görülmekle birlikte nadir karşılaşılan bir damar iltihabı (vaskülit) türüdür. Cilt, bağırsak ve böbrek tutulumu ile gider. Ciltte küçük kırmızı-mor döküntüler, karın ağrısı, ishal gibi belirtilere yol açabilir. Vücudun, sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonu olmak üzere bir enfeksiyona verdiği yanıtın bu vasküliti tetikleyebileceği düşünülmektedir.

Kawasaki Hastalığı
Genellikle 5 yaş altını etkileyen bir vaskülittir. Hastalığın tipik özelliği, yüksek ateşin 5 günden uzun sürmesidir. Bunun yanı sıra çocuklarda dudaklarda kuruma, el ve ayak içlerinde soyulma, cilt döküntüsü, kırmızı göz gibi belirtiler de görülebilir.

Mikroskopik Polianjit
Çoğunlukla orta yaş grubunda gelişen, nadir görülmekle birlikte ciddi etkileri olabilen bir vaskülit tipidir. Hastalık; akciğer, böbrek ve sinir tutulumu ile gidebilir. Ciltte döküntü, nefes darlığı, böbrek rahatsızlıkları, uzuvlarda karıncalanma ve güçsüzlük gibi belirtilerin oluşmasına yol açabilir.

Poliarteritis Nodosa
Bağırsak, böbrek ve sinirlerin beslenmesini sağlayan arterlerde ortaya çıkan vaskülit tipidir. Çocuklukta veya orta yaşlarda ortaya çıkabilir. Bu vaskülite neden olan durumlar tam olarak aydınlatılamamış olsa da Hepatit B enfeksiyonu gibi bir duruma bağlı olarak gelişebileceği düşünülmektedir. Karın ve eklem ağrısı, ciltte döküntü, sindirim organlarında ülser oluşumu ve kanama belirtilerine sebep olabilir.

Takayasu Arteriti
Genellikle genç kadınları etkileyen bir vaskülit hastalığı türüdür. Kalpten çıkan ana arterleri etkiler. Aşırı yorgunluk, ateş, kilo kaybı, baş dönmesi gibi semptomların oluşmasına yol açabilir.

Behçet Hastalığı
Ağız ve genital bölgede ülser oluşumuna neden olan bir vaskülit tipidir. Akdeniz ve Uzak Doğu ülkelerinde daha sık görülür.

Buerger Hastalığı
Kol ve bacaktaki damarları etkileyerek el ve ayağa olan kan akımını azaltır. Sigara kullanımıyla yakından ilişkilidir.

Lökositoklastik Vaskülit
Alerjik vaskülit olarak da bilinen bu tip, genellikle Non Steroidal Anti İnflamatuar (NSAİ) ya da bazı antibiyotik ilaçların kullanımına bağlı olarak ortaya çıkar. Vücudun bu ilaçlara verdiği alerjik tepki sonucu vaskülit gelişebilir. Özellikle kılcal damar iltihabı oluşmasına neden olur. Bu vaskülitte, ciltte döküntüler görülebilir.

Merkezi Sinir Sisteminin Primer Vasküliti
Beyinde vaskülit yani beyinde yer alan damarlarda iltihaplanma gelişmesi sonucu oluşur. Bu vaskülitin; bilinç bulanıklığı, baş ağrısı, kişilik değişimi gibi etkileri olabilir.

Romatoid Vaskülit
Romatoid artritin bir komplikasyondur. Ciltte döküntüye, his kaybına yol açabilir.


Vaskülit Tanısı ve Tedavisi Nasıldır?
Vaskülit tanısında öncelikle hastanın tıbbi hikayesi ve doktora başvurduğu sıradaki şikayetleri değerlendirilir. Hastanın fizik muayenesi yapılır. Hastaya vaskülit tanısı koyabilmek ya da vaskülite benzer etki yapabilecek diğer hastalıkları dışlamak için çeşitli testlerden yardım alınabilir. Kan tahlili, görüntüleme yöntemleri, anjiyografi, biyopsi gibi yöntemler; tanı koymada kullanılabilir. Hangi hastaya hangi testlerin yapılacağına, doktorun ön değerlendirmesinden sonra karar verilir.

Vaskülit tedavisi, damarlardaki iltihaplanmanın kontrol altına alınmasını ve vaskülit oluşumunu tetikleyen sebeplerin ortadan kaldırılmasını amaçlar. Vaskülit tedavisinde kullanılan ilaçlar, vücuttaki bağışıklık yanıtını ve dolayısıyla iltihaplanmayı azaltmak için kullanılır. Bağışıklık sistemini baskılayan kortikosteroid tip ilaçlar, vaskülit tedavisinde en sık kullanılan ilaçlardır. Ancak kortikosteroidlerin ciddi yan etkileri olabilir. Bu nedenle uzun süreli kortikosteroid tedavisi alacak hastaların, mümkün olan en düşük doz ile tedavi edilmesi gerekir.

Bazı durumlarda vaskülitler, damar duvarında balonlaşmaya (anevrizma) neden olabilir. Bu gibi durumlarda damarda yırtılmanın önüne geçmek için cerrahi yöntemlerin uygulanması gündeme gelebilir.

Vaskülitin damar lümeninde yaptığı daralma sonucu azalan kan akımını eski haline döndürmek için de cerrahi operasyon yapılabilir.

Farklı vaskülit türleri farklı organlar üzerinde etki gösterse de özellikle cilt, akciğer, böbrek gibi organlar vaskülitten sıklıkla etkilenen yapılardır. Vaskülitin neden olduğu hasar, hayati organlarda ciddi fonksiyon kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle vaskülit ciddiye alınması ve büyük bir titizlikle tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Vaskülit (damar iltihabı) şüphesi taşıyorsanız en yakın sağlık merkezine başvurmanız ve gerekli testleri yaptırmanız faydalı olacaktır.