[Jayus]

OSMANLI DEVLETİ'NDE YENİÇERİ OCAĞININ TEŞKİLATI

Yeniçeri Ocağının Teşkilat Yapısına bir göz atalım.

I. Murad zamanında yaya piyade ve atlı süvarinin yanında kurulan yeniçeri ocağı, Kapıkulu Ocakları'nın en önemlisidir. Yeniçeri ocağı teşkilat bakımından cemaat ortaları, sekban bölükleri, ve ağa bölükleri olarak bölümlendirilmiştir.

Cemaat Ortaları

Cemaat ortaları yeniçeri ocağının ilk kurulan bölümüdür. Kurulduğu zamanlarda her yüz asker bir orta grubunu oluşturmuştur. Ortaların başında yaya başı ismi ile adlandırılan komutanlar görev yapmışlardır. Ortalardaki asker sayısı 17 ve 18'inci yüzyıllarda arttırılmıştır. Toplam orta sayısı 101 olarak belirlenmiştir. Her ortanın bir bayrağı olmuş ve bazı ortalar yaptıkları görevlere göre deveci, turnacı, zemberekçi katrancı vb. isimler almıştır. Bu ortalar Ağa ve Sekban bölüklerine nazaran daha imtiyazlı halde olmuşlardır. En önemli görev yerlerine ve hudut kalelerine muhafız olarak bu ortalar gönderilmiştir.

Sekban Bölükleri

1451 yılında Karaman seferi sırasında bazı yeniçerilerin verilen emirlere karşı çıkması üzerine Fatih Sultan Mehmet tarafından kendisine bağlı askerlerden oluşturulmuş bir birliktir. 34 yaya asker ve 1 atlı toplam 35 ortadan oluşan sekban bölükleri zamanla tek bir orta olarak sayılmaya başlanmıştır. Yeniçeri ocağının 65'inci ortası olarak adlandırılan sekban bölüklerinin 33'üncü ortasına Avcı, başlarına ise sekbanbaşı ismi verilmiştir. Piyade ve süvari sekbanlar padişahlarla birlikte avcılık faaliyetlerine katılırlardı.

Ağa Bölükleri

1481 yılında II. Bayezid’in tahta çıktığında sekbanların ayaklanmaya başlaması üzerine teşkil edilmiştir. Padişaha bağlı askerlerden oluşturulmuş 61 tane ağa bölükleri kurulmuştur. 1520 yılından Kanuni Sultan Süleyman'da itibaren padişahlar da birinci ağa bölüğünün askeri sayılmaya başlanmıştır.

Kurulduğu yıllarda yeniçeri ocağı 1000 askerden oluşurken Kanuni Sultan Süleyman döneminden itibaren 12.000, III. Mehmed döneminde ise 45.000 askere çıkarılmıştır. 17'nci yüzyılın ortalarında tasarruf sebebiyle yeniçeri askerlerinin sayısı yarı yarıya indirilmiştir. 18'nci yüzyıl başında ise 70.000 kişiye çıkarılmış,daha sonra ise bu sayı 80.000'lere kadar yükselmiştir. III. Selim zamanında ise giderek artarak 110000 kişiye, II. Mahmud döneminde ise yeniçerilerin sayısı 140.000 kişiye ulaşmıştır.

Yeniçerilerin teşkilatlanması Kanuni Sultan Süleyman zamanında tamamlanmıştır. Ortaların sayısı belirlenmiş ve toplam 196 orta teşkil edilmiştir. Önceleri her yeniçeri ortası 60 ve 70 kişiden oluşturulurken zamanla bu sayı 100, 18'inci yüzyılda ise 3000 kadar personelden oluşmuş ortalar ortaya çıkmıştır.

Yeniçeriler Kapıkulu askerleri gibi devletten aylık alarak sürekli olarak görev yapmışlardır. Ulufe ismi ile adlandırılan üç ayda bir ödenen bu aylıklara ilave olarak, her padişahın tahta çıktığında yeniçerilere dağıtılması adet haline gelen cülus bahşişi almışlardır. Yeniçerilerin büyük bir bölümü İstanbul’daki Etmeydanı' nda ve Şehzadebaşı’nda bulunan kışlalarda yaşamışlardır. Diğerleri de sınırlardaki kalelerde görevlendirilmiş ve kalelerde yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Yeniçerilerin evlenmeleri ve askerlikten başka işlerle uğraşmaları yasaktır.

Yeniçeri ocağının en yüksek rütbeli komutanı Yeniçeri Ağası'dır. Yeniçeri ağası, Divan-ı Hümayun üyesidir. Padişahların tahta geçebilmeleri bu yeniçeri ağasının padişahlara itaatine bağlı olduğu için padişahlar çoğunlukla yeniçeri ağasını en güvendikleri kişilerden seçmişlerdir. Yeniçeri ağasının ilk amiri Sadrazamdır. Yeniçeri ağası, yeniçeri ocağının her şeyinden sorumlu olduğundan yeniçeri ocağı üzerinde her türlü yetkiyi olmuş ve Padişah'ın en önemli, bir numaralı askeri olarak görev yapmışlardır.

Yeniçeriler padişahın hassa askerleri gibi padişahla birlikte seferlere çıkar, padişah katılmadığı savaşlara onlarda katılmamışlardır. Seferlerde çadırlarını Otağ-ı Hümayunun etrafına kurup, Otağa yabancı birinin girmesini engellemekle görevlendirilmişlerdir. Savaşlarda ise ordunun merkezinde bulunmuşlardır.