[AkGün]

Botulizm, Clostridium botulinum ve Clostridium baratii bakterileri tarafindan uretilen ve vucut sinirlerine saldiran bir toksindir. Bu toksin, nefes almada gucluk, kas felci ve hatta olume bile neden olan nadir olsa da ciddi rahatsizliklara sebep olabilir. Botulinum toksini ureten bakteriler bircok yerde dogal olarak bulunur. Bu bakteriler, koruyucu kaplama gorevi goren sporlar uretir ve sporlar, asiri kosullarda bile bakterilerin cevrede hayatta kalmasina yardimci olur. Ve yenildiklerinde bile genellikle insanlarin hastalanmasina neden olmaz, ancak belirli kosullar altinda bu sporlar buyuyebilir ve bilinen en olumcul toksinlerden birini uretebilir. Bu kosullar asagidaki gibidir:
• Dusuk oksijenli veya oksijensiz (anaerobik) ortam
• Dusuk asit
• Az seker
• Az tuzlu
• Belirli bir sicaklik araligi
• Belli bir miktar su
Ornegin, uygun olmayan sekilde evde konserve veya fermente edilmis gidalar, sporlarin buyumesi ve botulinum toksini uretmesi icin kosullar saglayabilir. Kisi bu yiyeceklerden birini tukettiginde, hizli bir sekilde uygun tibbi tedavi almazsa ciddi rahatsizliklar yasayabilir ve hatta yasami sona erebilir.

Botulizm Nedir?Botulizm Turleri
Bes ana botulizm turu vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
Gida kaynakli botulizm: Botulinum toksini ile kontamine olmus yiyecekler tuketildiginde gerceklesebilir. Gida kaynakli botulizmin kaynaklari, uygun olmayan sekilde konserve edilmis, korunmus veya fermente edilmis ev yapimi gidalardir. Bununla birlikte yaygin olmasa da, magazadan satin alinan yiyecekler de botulinum toksini ile kontamine olabilir.
Yara botulizm: Bakterilerin sporlari bir yaraya girip toksin olusturdugunda yara botulizmi meydana gelebilir. Uyusturucu enjekte eden kisilerin yakalanma sansi daha yuksektir. Ayrica bir motosIklet kazasi veya ameliyat gibi travmatik bir yaralanmadan sonra da meydana gelebilir.
Bebek botulizm: Bakterinin sporlari bir bebegin bagirsaklarina girdiginde bebek botulizmi meydana gelebilir. Cunku sporlar buyur ve hastaliga neden olan toksini uretir.
Yetiskin bagirsak botulizm: Bu botulizm, bakteri sporlari bir yetiskinin bagirsaklarina girip buyudugunde ve toksin urettiginde meydana gelebilen cok nadir bir botulizm turudur. Kisilerin neden bu tur bir botulizm gecirdigi bilinmese de, bagirsaklari etkileyen ciddi saglik sorunlari olan kisilerin hastalanma olasiligi daha yuksek olabilir.
Iyatrojenik botulizm: Bu botulizm, kirisIkliklar gibi kozmetik nedenlerle veya migren bas agrilari gibi tibbi nedenlerle cok fazla botulinum toksini enjekte edildiginde meydana gelebilir. Bununla birlikte her turlu botulizm olumcul olabilir ve tibbi acil durumlardir. Ayrica kiside veya tanidigi birinde botulizm semptomlari varsa, hemen acil servisine gidilmelidir.



Botulizm Semptomlari
Cesitli botulizmin semptomlari vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Cift gorme
• Bulanik gorme
• Sarkik goz kapaklari
• Konusma bozuklugu
• Yutma guclugu
• Nefes almada zorluk
• Dil sismesi
• Agiz kurulugu
• Kas gucsuzlugu
Botulizm olan bebekler de gorulen bazi semptomlar vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Uyusukluk
• Kotu besleme
• Kabizlik
• Zayif aglama
• Zayif kas tonusu
Tum bu semptomlar toksinin neden oldugu kas felcinden kaynaklanir. Tedavi edilmedigi takdirde hastalik ilerleyebilir, semptomlar kotulesebilir ve nefes almakta zorluk cekilebilir. Ayrica kol, bacak ve govdede dahil olmak uzere belirli kaslarda felce neden olabilir. Bununla birlikte botulizm olan kisi, tum bu semptomlari ayni anda gostermeyebilir. Gida kaynakli botulizm de semptomlar genellikle kontamine yiyecekleri tuketildikten 18 ila 36 saat sonra baslar. Ancak semptomlar 6 saat sonra veya 10 gun sonra da baslayabilir.

Botulizm Teshisi
Botulizm teshis edilebilmesi icin ilk olarak kisi muayene edilerek semptomlarin nedeni bulunur. Fakat bu ipuclari genellikle teshis etmek icin yeterli degildir. Cunku bazi hastaliklarin Guillain-Barré sendromu, felc, miyastenia gravis ve asiri doz opioid gibi botulizminkine benzer semptomlari vardir. Bununla birlikte tani koyulmasi icin ozel testler de yapilmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Beyin taramasi
• Omurilik sivisi muayenesi
• Sinir ve kas fonksiyon testleri (sinir iletim calismasi [NCS] ve elektromiyografi [EMG])
• Myastenia gravis icin tensilon testi
Bu testler kisiyi neyin hasta ettigini belirlemezse, toksini ve botulizme neden olan bakterilerin aranmasi icin laboratuvar testleri istenir. Bu laboratuar testleri, botulizm olup olmadigini kesin olarak bilmenin tek yoludur.

Botulizm Nedir?Botulizm Tedavisi
Botulizmi antitoksin adi verilen bir ilacla tedavi edilir. Toksin vucudun sinirlerine saldirdigindan antitoksin daha fazla zarar vermesini engeller, fakat toksinin hali hazirda verdigi zarari iyilestirmez. Semptomlarin ne kadar siddetli olduguna bagli olarak, kisi eve gidecek kadar iyilesmezse haftalarca hatta aylarca hastanede kalmasi gerekebilir. Hastalik siddetli ise, toksin solunumla ilgili kaslari felc ettiginde solunum problemlerine ve hatta solunum yetmezligine neden olabilir. Boyle bir durumda, kisi kendi basina nefes alana kadar bir solunum makinesine (vantilator) baglanabilir. Bu surecte toksinin neden oldugu felc yavas yavas duzelir. Ayrica bazi durumlarda toksin ureten bakterilerin kaynagi cerrahi olarak cikarilmasi ve antibiyotik verilmesi de gerekebilir.

Botulizm Hayatta Kalma ve Komplikasyonlari
Botulizm, solunum yetmezligi nedeniyle olumle sonuclanabilir. Bununla birlikte, antitoksin ve modern tibbi bakimin gelismesi nedeniyle, gunumuzde botulizm hastalarinin olme orani gecmise gore cok daha dusuktur. Elli yil once, her 100 botulizm hastasina karsilik 50 kisi olmustur. Gunumuzde ise, antitoksin ve uygun tibbi tedavi ile botulizm olan her 100 kisiden 5’i olmektedir. Bazi hastalar yogun tibbi bakim ve hemsirelik bakimi ile bile, haftalarca veya aylarca felc olmanin neden oldugu enfeksiyonlardan veya diger sorunlardan olmektedir. Botulizmden kurtulan hastalar yillar sonra yorgunluk ve nefes darligi yasayabilir, ayrica iyilesmeleri icin uzun sureli tedaviye ihtiyac duyabilirler.

Botulizm Onleme
Bircok botulizm vakasi onlenebilmektedir. Botulizm turlerine gore onleme yontemleri vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
Gida kaynakli botulizm
Gida kaynakli botulizm vakalarinin cogu, kisiler toksinle kontamine olmus evde konserve veya fermente edilmis yiyecekleri yedikten sonra meydana gelir. Gidalar dogru sekilde konserve edilmedigi icin kontamine olmus olabilir. Dusuk asit icerigine sahip yiyecekler, evde konserve ile ilgili botulizm vakalarinin en yaygin kaynaklaridir. Dusuk asitli yiyeceklere ornekler asagidaki gibidir:
• Kuskonmaz
• Yesil fasulyeler
• Pancar
• Misir
• Patates
Yeni gida kaynakli botulizm kaynaklari tespit edilmeye devam etmektedir. Yiyecekler uygunsuz bir sekilde yapildiginda, depolandiginda veya tuketiciler tarafindan kullanildiginda kontaminasyon meydana gelebilir. Kontamine olmus bazi yiyecekler vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Yagda dogranmis sarimsak
• Konserve peynir sosu
• Konserve domates
• Havuc suyu
• Folyoya sarilmis firinda patates
Bununla birlikte Alaska’da gida kaynakli botulizm vakalarinin coguna fermente baliklar ve diger suda yasayan hayvanlar neden olmaktadir. Kisiler kendi yiyeceklerini koruyabilir, saklayabilir veya fermente edebilirlerse, bu yiyeceklerin kisiye, ailesine veya arkadaslarina botulizm verme sansini azaltabilir. Ve bu yollar asagidaki gibidir:
• Konserve yapiminda kullanilan ogelerin yikanmasi, temizlenmesi ve sterilize edilmesiyle ilgili tum talimatlara uyulmasi
• Patates, diger sebzelerin cogu ve etler gibi dusuk asitli yiyecekler icin basincli konserveler kullanmak
• Sarimsak veya otlar ile asilanmis ev yapimi yaglari sogutmak ve kullanilmayan yaglari 4 gun sonra atmak.
• Aluminyum folyoya sariliyken pisirilen patatesleri servis yapilana kadar sicak (140 ° F’nin uzerindeki sicakliklarda) tutmak veya folyo gevsetilmis olarak sogutmak.
• Konserve veya salamura edilmis yiyecekleri actiktan sonra sogutmak
Yara botulizmi
Yaralar temiz tutularak yara botulizmi onlenebilir ve yaralar da enfekte gorundugunde, hemen tibbi yardim alinmalidir. Yaranin enfekte olabilmesi icin bazi durumlar vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Kirmizilik
• Sislik
• Aci verici
• Dokununca sicaklik
• Irin veya baska bir drenajla dolu
• Ates
Botulizm olan tum yara enfeksiyonlari genel semptomlari gostermeyebilir. Bazi yasadisi uyusturuculari enjekte eden kisilerin, uyusturucu enjekte etmeyenlere gore yara botulizmine yakalanma olasiligi daha yuksektir. Yasadisi uyusturucular enjekte ederek botulizm olan kisilerde acikca enfekte olmus bir enjeksiyon bolgesi olmayabilir. Ayrica motosIklet kazalari ve ameliyatlar gibi travmatik yaralanmalardan sonra da yara botulizmi meydana gelebilir ve enfeksiyon belirtilerine karsi dikkatli olunmalidir.
Bebek botulizmi
Teksas’taki birkac bebek, balli emzikleri kullandiktan sonra bebek botulizmi ile hastalanmistir. 12 ayliktan kucuk cocuklara bal veya bal emzikleri dahil olmak uzere balla yapilan urunler verilmemelidir. Cogu bebek botulizmi vakasi, hastaliga neden olan bakteriler, toprakta ve tozda oldugu icin onlenememektedir. Bakteriler, temizlikten yapilsa bile evlerde zeminler, hali ve tezgah gibi zeminlerde kalabilirler. Saglikli olan hemen hemen tum cocuklar ve yetiskinler icin botulizm sporlarini sindirmek tehlikeli degildir ve botulizme neden olmaz, fakat tehlikeli olan toksindir. Bazi bebekler anlasilmayan nedenlerden dolayi sporlar sindirim sistemlerine girdiginde, buyudugunde ve toksin urettiginde botulizm olur. Bal, bebek botulizmine neden olan bakterileri icerebilir, bu nedenle 12 aydan kucuk cocuklara bal verilmemelidir. Ayrica bal 1 yas ve ustu bireyler icin guvenlidir.
Botulizm Nedir?Yetiskin bagirsak botulizm
Yetiskin bagirsak botulizm (yetiskin bagirsak toksemisi olarak da adlandirilir) cok nadir gorulen bir botulizm turudur. Bagirsaklarinin yapisini veya duzgun isleyisini degistiren saglik kosullarina sahip kisiler daha yuksek risk altinda olabilir. Yalnizca birkac yetiskine bagirsak toksemisi teshisi konulmustur ve bilim adamlari, bir kisinin bu tur botulizmi nasil kaptigini tam olarak bilmemektedir. Ve bu, onlenemeyen bebek botulizmine benzer olabilir.
Iatrojenik botulizm
Tibbi muayene veya tedavinin neden oldugu bir hastalik olan Iyatrojenik botulizmi, yalnizca lisansli uygulayicilar tarafindan botulinum toksini enjekte ederek onlenebilir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Tibbi bir durum icin botulinum toksini enjeksiyonuna ihtiyac varsa, doktor tarafindan en guvenli doz secilir.
• Kozmetik nedenlerle botulinum toksini enjeksiyonu alindiginda, lisansli bir profesyonele gidildiginden emin olunmalidir.