[AkGün]

Immun sistem genellikle insanlari patojenlerden korur ve iyi kalmalarini saglar, birlikte calismakta olan ozel bazi hucrelerden, dokulardan ve organlardan olusmaktadir. Koruyucu olmasina ragmen diger herhangi bir vucut sistemi gibi bagisIklik sisteminin kendisi de problemler gelistirebilir. Bazen zararsiz yabanci maddelere patojenmis gibi tepki verir, bazen vucudun kendine ait hucrelerine saldirir. Bazi hastaliklar da bagisIklik sistemine saldirip zarar verebilir ve vucudu savunma yetenegine mudahale edebilir. BagisIklik sisteminin gorevini tam anlamiyla yapamamasi yani calisamamasi sonucunda immun sistem (bagisIklik sistemi) bozuklugu ortaya cikar. Bireyler bagisIklik sistemi zayif olarak dogmussa bu durum birincil bagisIklik yetersizligi adini alir. Tam aksine, kisi fazla aktif olan bir bagisIklik sistemine sahipse alerjik reaksiyonlar gorulur. Kisinin kendi hucrelerine yabanci gibi davranan bir bagisIklik sistemine sahip olmasi Immun Sistem Hastaliklaridurumunda otoimmun hastalilardan, kisi bagisIklik sistemini zayif dusuren bir rahatsizliga yakalanmissa bu durumda edinilmis bagisIklik yetersizliginden bahsedilir.

Asiri Aktif BagisIklik Sistemi
Belirli bazi genlerle dogan kisilerin bagisIklik sistemi ortamda bulunan ve normalde zarar vermeyen bazi maddelere (bazi yiyecekler, kuf, toz ve polen gibi alerjenlere) tepki verir. Alerjik reaksiyonlarin varligi bagisIklik sisteminin asiri aktiflestiginin gostergesidir. BagisIklik sisteminin asiri aktiflesmesi sonucunda asagida adi gecen bazi sorunlar ortaya cikabilir:



Astim: Akcigerlerde, tepki nedeniyle oksuruk, hirilti, gogus tikanikligi ve solunum guclugu gorulur. Hava kirliligi, tozlar veya polenler, sigara dumani ve benzeri faktorler astimi tetikleyebilmektedir.

Egzama: Alerjenler, atopik dermatit (alerjik egzama) adiyla da bilinen, ciltte kasintili dokuntuye sebep olur.

Alerjik rinit: Rinit sIk gorulen bir sorundur. Kisinin immun sistemi normal olarak zarar vermeyen bazi yabanci maddeleri (sigara dumani, toz, kuf, polen, evcil hayvanlarin tuyleri gibi) zararli gibi algilayip tepki verir. Burunda akinti ve burun pasajlarinda sislik gorulur.

Alerjiler: Alerji, bagisIklik sisteminin zararsiz bir antijene inflamatuar yanit verdigi bir hastaliktir. Alerjiye neden olan herhangi bir antijene, alerjen denir. Alerjenler solunabilir, besinlerle birlikte yutulabilir veya deriye temas edebilir. Yakupotu ve zehirli sarmasIk alerjilerin iki yaygin nedenidir. Yakupotu (kanarya otu) poleninin solunmasi oksurmeye ve hapsirmaya neden olabilir. Cildin zehirli sarmasIk icindeki yaglarla temasi ise kasintili kizarikliga neden olabilir.

Alerjilerin semptomlari hafiften siddetliye kadar degisebilir. Hafif alerjik semptomlar genel olarak antihistaminiklerle tedavi edilmektedir. Bunlar, alerji semptomlarina neden olan histaminlerin etkilerini azaltan veya ortadan kaldiran ilaclardir. Alerjik reaksiyonlarin en siddetli olani anafilaksidir. Bu durum buyuk miktarda histamin saliniminin neden oldugu hayati tehdit eden bir yanittir. Acil tibbi tedavi gerektirir.



Otoimmun Hastaliklar
Otoimmun hastaliklar, bagisIklik sisteminin kendinden olani ayiramadiginda ortaya cikar, vucut normal, saglikli dokulara saldirir. Sonuc olarak, bagisIklik sistemi vucudun kendi hucrelerine, sanki tehlikeli patojenlermis gibi saldirir. Nispeten yaygin bazi otoimmun sorunlar asagida kisaca aciklanmistir.

Romatoid artrit: Romatizmal eklem iltihabi da denir. Saldiriya ugrayanlar eklem icindeki dokulardir. Eklemler siser, sekil bozuklugu ve agri ortaya cikar. Romatoid artriti olan kisilerin kanlarinda romatoid faktor adi da verilen bir cesit otoantikor bulunur.

Tip 1 diyabet: Kisinin bagisIklik sistemi, pankreasta bulunan ve insulin ureten hucrelere, yabanci hucre zannederek saldirmaktadir. Insulin, kandaki sekeri dusuren, sekerin kandan, enerji ihtiyaci olan dokulara gonderilmesini saglayan hormondur. Tip 1 diyabette beta hucrelerinin gorevini yapamamasi sonucunda insulin uretilemez. Insulin uretememe, yuksek kan sekeri ile sonuclanir.

Multipl skleroz: Saldiriya ugrayan merkezi sinir sistemi noronlarinin miyelin kiliflaridir. Kaslarda gucsuzluk, agri ve yorgunluga neden olur.

Sistemik lupus eritematozus (SLE): Immun sistem vucut dokularini yabanci gibi algilayan otoantikorlar uretmekte ve kisinin kendi dokularina saldirmaktadir. Ozellikle eklemler, deri, bobrekler, kan ve merkezi sinir sistemi etkilenir. Saldiriya ugrayan organlarda tepki sonucu iltihaplanma (isinma, kizarma, sisme) ve agri gorulur.Immun Sistem Hastaliklari

Bilim insanlari otoimun hastaliklarin kalitim ile cevre faktorlerinin beraber etkilesimi sonucunda ortaya ciktigini dusunmektedir. Nedeni kesin bilinmediginden bu hastaliklar, semptomlari hafifletmek ve neden olduklari uzun vadeli hasarlarin bir kismini onlemek icin tedavi edilebilmesine ragmen tamamen iyilestirilemezler. BagisIklik sistemini ilgilendiren bir sorun yasayanlar hastaliklari hakkinda olabildigince bilgilenmeli, rahatsizliklarini iyi yonetebilmek icin uzman doktorlariyla baglantiyi kesmemelidir.

Immun Yetmezlik
Immun yetmezlik, bagisIklik sistemi duzgun calismadiginda ortaya cikar. Bunun sonucunda normal bir bagisIklik sisteminin karsi koyabilecegi patojenlerle savasamaz, bedeni savunamaz. Immun yetmezlik sorunu nadiren kusurlu bir genden kaynaklanir. Immun yetmezligin nedenlerinden biri yasliliktir. Insanlar yaslandikca bagisIklik sistemi dogal olarak daha az etkili hale gelir ve immun yetmezlik gorulebilir. Bu nedenle yasli insanlar genellikle hastaliga daha duyarlidir.

Immun sistemin bir baska sebebi ilaclardir. Bazi ilaclar bagisIklik sistemini baskilayabilir ya da zayiflatabilir. Bu, organ nakli olan kisilere verilen ilaclarin amaclanan bir etkisidir. Bununla birlikte bircok durumda, diger hastaliklari tedavi etmek icin kullanilan ilaclarin (ornegin kanser icin kullanilan ilaclar ya da uygulanan kemoterapi) istenmeyen bir yan etkisidir. Bunlar gecici olan edinilmis bagisIklik yetmezlikleridir. Grip, kizamik ve mononukleaz gibi bazi enfeksiyonlar da kisa bir sure icin bagisIkligi zayiflatabilir. BagisIklik sistemi yetersiz beslenmeyle, alkol ve sigara kullanimiyla da zayiflayabilir ya da obezite veya uyusturucu kullanimi gibi diger durumlardan zarar gorebilir.

Bazi patojenler bagisIklik sistemine ait hucrelere saldirip onlari yok edebilir. HIV olarak bilinen virus buna bir ornektir. Bu, modern dunyada immun yetmezliklerin en yaygin nedenidir.

Immun Sistem HastaliklariHIV ve AIDS: Insan immun yetmezlik virusu (HIV), bagisIklik sisteminin hucrelerine saldiran bir virustur. HIV ile enfekte olan bircok kisi sonunda edinilmis bagisIklik eksIkligi sendromu (AIDS) gelistirir. Bu, hemen olmasa da virusun vucuda ilk girmesinden yillar sonra gerceklesebilir.

HIV Bulasmasi: HIV, mukoza zarlarinin, kan, meni veya anne sutu gibi vucut sivilarinin dogrudan temasi yoluyla bulasir veya yayilir. Virusun insanlara cinsel temas veya kontamine ( hastalik etkeninin bulastigi) subkutan (deri altina uygulanan) ignelerin kullanilmasi yoluyla gecebilir. Ayrica, enfekte olmus bir annenin kani yoluyla, hamileligin sonlarinda, dogum sirasinda ya da dogumdan sonra anne sutu yoluyla bebegine bulasabilir. Gecmiste HIV, kan nakli yoluyla da bulasmistir. Bagislanan kanlar artik HIV icin tarandigindan, virus simdi bu sekilde bulasmamaktadir.

HIV ve BagisIklik Sistemi: HIV, yardimci T hucrelerini enfekte eder ve yok eder. Virus kendi DNA’sini yardimci bir T hucresine enjekte eder ve kendisinin kopyalarini yapmak icin T hucresinin mekanizmasini kullanir. Bu surecte T hucresi yok edilir ve virus kopyalari diger yardimci T hucrelerine bulasmaya devam eder. HIV, bagisIklik sisteminden kacabilir ve T lenfosit hucrelerini yok olmasini saglar. Bu iki sekilde gerceklesir:

-Virus sIklikla mutasyona ugrar ve yuzey antijenlerini degistirir. Bu, antijene ozgu lenfositlerin, virusle enfekte olan hucreleri yok edebilecek sekilde gelismesini onler.Immun Sistem Hastaliklari

-Virus, kendi antijenlerini gizlemek icin konakci hucrelerin disini kaplayan plazma zarlarini kullanir. Bu, konakcinin bagisIklik sisteminin antijenleri algilamasini ve enfekte olmus hucreleri yok etmesini engeller.

Zaman gectikce, yardimci T hucrelerinin sayisi azalmaya devam ederken, HIV kopyalarinin sayisi artmaya devam eder. Ilk HIV enfeksiyonundan sonraki uzun yillar boyunca T hucrelerinin sayisi azalabilir. T hucrelerinin sayisi azaldikca, bagisIklik sisteminin vucudu savunma yetenegi de azalir. Sonuc olarak, HIV bulasmis bir kiside sIk sIk enfeksiyon gelisir. Ilaclar virusu yavaslatabilir fakat yok edemez, bu nedenle su anda HIV enfeksiyonlari veya AIDS icin kesin bir tedavi yoktur. Insanlari HIV enfeksiyonuna karsi bagisIklamak icin bir asi da yoktur fakat bilim insanlari asi gelistirmek icin calismaktadir.

AIDS: AIDS tek bir hastalik degil, bir dizi hastaliktir. Bu, HIV enfeksiyonunun bagisIklik sistemine yillarca zarar vermesinin bir sonucudur. Yardimci T hucreleri cok dusuk bir seviyeye indiginde firsatci enfeksiyonlar ortaya cikarlar. Firsatci hastaliklar, immun yetmezligi olan kisiler disinda nadir gorulen enfeksiyonlar ve tumorlerdir. Hastaliklar, bagisIklik sistemleri savasmayan insanlarda bu firsattan yararlanir. Firsatci hastaliklar genellikle AIDS’li kisilerin dogrudan olum nedenidir.

AIDS ve HIV’in ilk tanimlandigi yil 1981’dir. Bilim insanlari, virusun baslangicta maymunlari enfekte ettigini ancak daha sonra muhtemelen 1900’lerin baslarindan ortalarina kadar insan populasyonlarina sicradigini dusunmustur. Bu buyuk olasilikla Bati Afrika’da olusmustur ama virus kisa surede tum dunyaya yayilmistir. O zamandan beri, HIV dunya capinda 25 milyondan fazla insani oldurmustur. En cok etkilenen ulkeler, virusu yavaslatacak ilaclarin en az mevcut oldugu Afrika’dadir. HIV ve AIDS’in dunya capindaki ekonomik bedeli de cok buyuktur.

Son 15 yilda, Amerika BirlesIk Devletleri’nde her yil AIDS’ten olenlerin sayisi yuzde 70 azalmistir ancak AIDS, dusuk gelirli Afrikali-Amerikanlar, ozellikle de kadinlar arasinda ciddi bir halk sagligi krizi olmaya devam etmektedir ve Sahra alti Afrika’da, virus 2007’de 1,6 milyondan fazla insani oldurmustur. Yenilikci arastirma yaklasimlari yeni tedavilere ve muhtemelen AIDS icin bir tedaviye yol acabilir. HIV / AIDS, bir yoksulluk hastaligi olarak tanimlanmistir. Saglik hizmetlerine erisimi zayif olan bireylerin, HIV enfeksiyonunun erken doneminde doktora gitme olasiligi daha dusuktur ve bu nedenle enfeksiyonu bulastirma olasiliklari daha yuksek olabilir. HIV su anda 24 ila 35 yas arasinda olan Afrikali- Amerikan kadinlari icin on siralardaki olum nedenidir.

Ilaclara erisimi olan hastalar icin, virus enfeksiyonu, yuksek aktif antiretroviral terapi (HAART: Highly Active Antiretroviral Therapy) adi verilen ilac kombinasyonlari gelistirildiginde 1995 yilinda oldurucu Immun Sistem Hastaliklariolmaktan cikmistir. Bazi hastalar icin ilaclar virus miktarini tespit edilemeyen seviyelere dusurebilir fakat bir miktar virus her zaman vucudun bagisIklik hucrelerinde gizlenir ve hasta ilaclarini almayi birakirsa tekrar saldirir. Arastirmacilar, bu gizli virusu ortadan kaldirmak icin bir ilac gelistirmeye calismaktadir, bu da AIDS’in sona ermesi anlamina gelebilir.