[AkGün]

Antikolinerjikler, norotransmiter asetilkolinin aktivitesini bloke eden veya azaltan madde ve ilac ailesini ifade etmektedir. Bu yazida, mevcut bilimin potansiyel yan etkileri, ilac etkilesimleri ve bu ilaclarin kullanimi ile iliskili diger olasi riskler hakkinda bilgiler bulunmaktadir.

Antikolinerjik Nedir?
Antikolinerjikler, norotransmiter asetilkolinin aktivitesini bloke eden bir ilac ailesi ve diger bilesIkler anlamina gelmektedir. Genel olarak, bu bilesIkler, asetilkolinin dogal olarak aktive ettigi, boylece vucut ve beyin boyunca ayni reseptorlerin coguna baglanarak normal etkilerini onleyerek yani bloke ederek calismaktadir. Bazi dogal antikolinerjikler cesitli bitki ve bitkilerde bulunurken, digerleri sentetiktir, yani cesitli saglik bozukluklarinin belirli semptomlarini hedeflemek icin bilimsel olarak tasarlanmislardir. Antikolinerjikler, digerleri arasinda astim, bronsit, irritabl bagirsak sendromu (IBS), Parkinson hastaligi gibi cesitli saglik durumlarini tedavi etmek icin tip uygulayicilari tarafindan yaygin olarak kullanilmaktadir. Bununla birlikte kullanimi, ozellikle fazla veya kalifiye tip uzmaninin aktif gozetimi olmadan alindiginda belirli risklerle birlikte olusmaktadir.

Antikolinerjikler Yan Etkileri
Kardiyovaskuler sistem
Yapilan bir calismaya gore, antikolinerjik atropinin 10 mikrogram infuzyon dozunun, dokuz yetiskin erkegin dinlenme kalp hizlarini dakikada 25-30 atim (BPM) kadar arttirdigi bildirilmistir. Ek olarak, deneklerin bazilarinin ilk tedaviden sonra birkac gune kadar yuksek kan basincina sahip olduklari gozlenmistir. Bu da bu ilacin potansiyel uzun vadeli veya kronik bir sonraki etkisine isaret etmektedir. Buna gore hayvanlar uzerinde yapilan bir calismada, anestezi sirasinda yaygin olarak kullanilan birkac antikolinerjik kas gevsetici ilacin, pankuronyum, vekuronyum ve mivasuryum dahil uygulandiginda kalp atis hizlarini onemli olcude arttirdigi ve bu da bu ilaclardan potansiyel negatif kardiyovaskuler yan etkilere neden oldugu bildirilmistir.
Yaslilarda zihinsel etkiler
65 yas ve uzeri 3.434 yasli katilimcida yapilan 7 yillik bir calismaya gore, ayni anda birden fazla antikolinerjik kullanimi demans riskini artirmaktadir. Buna bagli olarak, 12 genc ve 15 yasli yetiskini karsilastiran nispeten kucuk olcekli bir calismaya gore, antikolinerjik ilac mecamilaminin kullaniminin, yasli gruptaki bellek tabanli gorevlerde daha yavas bilgi islemeye ve bilissel performansin azalmasina yol actigi bildirilmistir. 1,780 yasli birey uzerinde yapilan bir diger calismada, antikolinerjiklerin gorsel hafiza ve sozel akiciligi degerlendiren bazi bilissel testler uzerindeki bilissel performanslari azalttigi bildirilmistir.
Antikolinerjik toksisite vakalarinin, artmis kalp atis hizi (tasIkardi), bulanik gorme, sindirim bozuklugu, bilissel islev, bellek isleme ve dusuk isi intoleransi dahil olmak uzere cesitli olumsuz yan etkilere neden oldugu bildirilmistir. Bunlarin tumu, ozellikle yasli hastalar icin tehlikeli olmaktadir. Son olarak, baska bir calisma, 10 mg mecamilaminin yasli hastalarda ogrenme ve hafiza gorevlerinde bozulmalara neden oldugu, ancak genclerde bu nedenler yasanmadigi bildirilmistir. Bir baska calismaya gore, kalp cerrahisi uygulanan 12 hastada pankuronyumun yuksek doz fentanil anestezisi ile kombinasyonu kalp hizini ve kan basincini arttirdigi bildirilmistir.
Antikolinerjik sendrom
Antikolinerjik sendrom terimi, onerilen antikolinerjik dozun asilmasiyla uretilen potansiyel toksIk etkileri ifade etmektedir. Semptomlari hizlandirilmis kalp atisi (tasIkardi), asiri isinma (hipertermi), uyusukluk, bulanik gorme, kuru cilt, agiz kurulugu, bazen halusinasyonlar ve nobetler gibi daha siddetli semptomlari icermektedir. Antikolinerjik ilaclarin asiri kullanimindan kaynaklanabilmesine ragmen, bu sendrom, atropin ve scopolamin gibi genel anesteziklerin kullanimini iceren cerrahi prosedurler sonrasinda da yaygin olarak gozlenmektedir. Bu vakalarda semptomlar nefes almada zorluk, beyin fonksiyonlarinda genel bozulma ve degismis bilissel islemeyi icermektedir.

Antikolinerjik Zehirlenme
Bir incelemeye gore, atropin gibi bazi antikolinerjik ilaclarin 75-100 mg’i asan dozajlarda uygulandiginda cesitli potansiyel olarak toksIk yan etkilere neden oldugu bildirilmistir. Bununla birlikte, en ciddi yan etkiler tipik olarak kisi basina 450 mg gibi cok daha yuksek dozlarda ortaya cikmaktadir. Ornegin, Olumcul Nightshade olarak da bilinen Atropa Belladonna bitkisinin kontrolsuz veya asiri tuketiminin antikolinerjik zehirlenmeye yol actigi bildirilmistir. 50 farkli hastanin vaka raporlarina gore, bu tur zehirlenmelerin bazi belirtileri anlamsiz konusma, halusinasyonlar, kizarma, hafiza kaybi, artmis kalp hizi, duzensiz solunum ve hatta komayi icermektedir. Yuksek kan seviyesi trisIklik antidepresanlar (TCA’lar), daha once belirtilen semptomlar dahil olmak uzere antikolinerjik zehirlenmeye neden olmaktadir. Bununla birlikte, belgelenmis 18 asiri doz vakasi, 16’si acil solunum destegi (makine destekli solunum gibi) ve 2’si hastanin olumune yol acan komaya girmistir.

Antikolinerjik Zehirlenmeye Karsi Potansiyel Panzehirler
Alkaloid bilesIk fizostigmin salisilat bazen tip uzmanlari tarafindan antikolinerjik zehirlenmeye karsi bir panzehir olarak kullanilmaktadir. Ornegin, bazi calismalar 2 mg kadar dusuk dozun, solunum guclugu, halusinasyonlar, degisken kalp atim hizi, kuru cilt ve koma gibi antikolinerjik zehirlenmenin bazi yan etkilerine potansiyel olarak karsi koyabilecegini bildirmistir. Bir hasta uzerinde yapilan bir vaka calismasina gore fizostigmin, yanlislikla diger ilaclarla birlikte difenhidramin doz asimina ugrayan 13 yasindaki cocukta antimuskarinik zehirlenme semptomlarini tersine cevirdigi bildirilmistir.

Ilac Etkilesimleri
Olasi yan etkilere ek olarak, antikolinerjik ilaclar da diger ilaclarla birlikte cesitli karmasIk ve olumsuz etkilesimlere girmektedir. Ayrica, bu etkilesimlerin neden olabilecegi spesifik etkiler, kullanilan spesifik antikolinerjik ilacin tipine ve tam olarak hangi bilesimle birlestirildigine bagli olarak degismektedir. Her zaman oldugu gibi, olumsuz ilac ve ilac etkilesimi yasama riskini en aza indirmenin en iyi yolu, doktorun hali hazirda kisinin aldigi ilaclarin yani sira sahip olabilecegi diger saglik durumlari hakkinda tamamen bilgilendirmektir. Tedavi potansiyel olarak etkileyebilecek ilgili yasam tarzi ve diyet faktorleridir. Sadece tam nitelikli tip uzmani, belirli tedavi sureciyle iliskili olasi terapotik faydalari ve riskleri yonlendirmeye yardimci olacak gerekli bilimsel altyapiya ve klinik egitime sahiptir. Bu nedenle, bu bilgiler hicbir zaman geleneksel tibbi bakimin yerine kullanilmamalidir. Ayrica, kisi yan etkilerden herhangi birini yasiyor olabilecegini dusunuyorsa, mumkun olan en kisa surede tibbi yardim almasi son derece onemlidir. Bu onemli noktalari goz onunde bulundurarak, antikolinerjiklerin potansiyel olarak etkilesime girebilecegi diger bazi maddeler ve ilaclar hakkinda bilgiler asagidaki gibidir:
Antikolinerjikler ve antipsIkotik ilaclar
104 sizofreni hastasinin bir calismasina gore, antipsIkotik ilaclarin ve antikolinerjiklerin kombinasyonunun bilgi isleme ve sozel bellek gibi belirli bilissel islevleri bozdugu bildirilmistir. Ayrica, bu negatif bilissel etkilerin antikolinerjik dozajlarin artmasinda hem daha guclu hem de daha muhtemel oldugu gorulmektedir.
Antikolinerjikler ve demans ilaclari
Bazi calismalara gore, antikolinerjikler donepezil gibi nispeten yaygin bir anti-demans ilaci ile etkilesime girmektedir. Ayrica, bazi arastirmacilar yaslilarda antikolinerjik ilac kullaniminin kisinin uzun sureli demans gelisme riskini artirabilecegi konusunda endiseleri dile getirmistir. Bununla birlikte, bu riskin kesin buyuklugu ve genel olasiligi henuz kesin olarak bilinmemektedir ve bunlarin altinda yatan potansiyel mekanizmalar da degildir. Bu on bulgulari dogrulamak ve sonuclandirmak icin daha fazla arastirmaya ihtiyac duyuluyor olsa da, yasli bireyler icin biraz daha dikkatli olunmasi onerilmektedir.
Antikolinerjikler ve kolinesteraz inhibitorleri
Kolinesteraz inhibitorleri, norotransmiter asetilkolinin vucut ve beyin boyunca parcalanmasindan sorumlu olan kolinesteraz enziminin etkisini onleyen ilaclardir. Bu nedenle bu ilaclar genel olarak genel asetilkolin duzeylerini arttirmaktadir ve bazen tip uzmanlari tarafindan Alzheimer hastaliginin bazi semptomlarini tedavi etmek icin kullanilmaktadir. Bu ilaclar antikolinerjiklerin ters etkisine sahip oldugundan, bu tur ilaclari birlikte almak onlarin dogrudan birbirleriyle etkilesme girmelerine neden olmaktadir. Boylece etkinliklerini azaltmaktadir ve potansiyel olarak cesitli daha karmasIk ve ongorulemeyen etkilere yol acmaktadir.
Antikolinerjikler ve diyabet Ilaclari
Bazi erken tibbi raporlara gore, antikolinerjik ilaclar metformin gibi bazi yaygin anti-diyabetik ilaclarla etkilesime girmektedir. Kesin mekanizmalar hala belirsiz olsa da, bazi arastirmacilar antikolinerjiklerin kandaki seker ( glikoz ) seviyelerini artirabilecegine ve bu da anti-diyabet ilaclarinin terapotik etkilerini dogrudan iptal edecegine inanmaktadir.
Doksihin suksinat difenhidramin
Difenhidramin ve doksilamin suksinat (DS), bazi antikolinerjik etkilere sahip oldugu bildirilen nispeten yaygin iki antihistaminik ilactir. Her biri tezgah ustu formlarda mevcuttur, alerjiler ve soguk alginligi gibi bazi yaygin hastaliklarin semptomlarini hafifletmek icin yaygin olarak kullanilmaktadir. Bununla birlikte, her biri bazi antikolinerjik mekanizmalar icerse de, aralarinda farkli kosullar icin ne kadar etkili olduklarini etkileyebilecek bazi ince farkliliklar bulunmaktadir.
Difenhidramin
Difenhidramin, antikolinerjik etkileri de olan eski bir antihistamindir. Recetesiz satilan ilac Benadryl, sakinlestirici bir alerji ilaci ana bilesenidir. Difenhidraminin genellikle gidalara ve diger potansiyel cevresel tahris edici maddelere karsi akut alerjik reaksiyonlardan hizli bir sekilde rahatladigi bildirilmektedir. 70 alerji hastasinda yapilan bir calismaya gore, difenhidraminin (1 mg / kg), setirizin (0.25 mg / kg) adi verilen daha yeni antihistamin ile ayni oranda alerjik reaksiyon semptomlarini hafiflettigi bildirilmistir. Bununla birlikte, setirizinin, uyusukluk, sedasyon ve bozulmus hareket gibi difenhidramin ile iliskili bazi yan etkilere neden oldugu bildirilmemistir. Yasli uykusuzluk hastalarinda yapilan bir baska plasebo kontrollu calismada, 50 mg difenhidraminin gece uyanmalarinin sayisini aktif olmayan bir plasebo tedavisinden onemli olcude daha fazla azalttigi bildirilmistir. Ancak ya uyku baslangicini ya da uyku kalitesini onemli olcude etkiledigi bildirilmemistir.
Doksilamin suksinat
Doxylamine suksinat (DS), recetesiz satilan bir antihistaminiktir, Noctyl, Nytol ve Restaid gibi bircok uyku yardimcisinin yani sira cesitli dekonjestan ilaclarin ortak bir bilesenidir. Doksilamin suksinat, soguk alginligi tedavisinde yaygin olarak kullanilmaktadir. 688 hasta uzerinde yapilan bir calismaya gore, 7,5 mg DS’nin 4 gunluk dozajinin hapsirma ve burun akintisinin soguk semptomlarini basarili bir sekilde azalttigi bildirilmistir. Sedatif yan etki insidansinin, diger antihistaminiklerin soguk alginligi uzerindeki etkilerine dair daha onceki calismalardan daha dusuk oldugu bildirilmistir.
OTC ilaci Diclegis’in (doksilamin suksinat , B6 vitamini ile birlestirildiginde, 131 gebe kadina ait bir randomize kontrol calismasinda (RCT) bulanti ve kusma semptomlarini iyilestirdigi bildirilmistir. Bu calismanin yazarlarina gore etkileri tedaviden sonraki 3 gun icinde fark edilmektedir. Ameliyat sonrasi 2.931 hastayi 25 mg Doxylamine suksinatin (25 mg) tek basina veya asetaminofen (parasetamol/Tylenol) ile kombinasyon halinde uykuyu, iyi dinlenme hislerini ve hatta plaseboya kiyasla agriyi azalttigi bildirilmistir. Bununla birlikte, kombinasyon tedavisi uykuda en buyuk iyilesmeyi saglamistir.

Diphenhydramine ve Doxylamine Yan Etkileri
Bir incelemeye gore, difenhidramin veya doksilamin iceren recetesiz satilan ilaclar, yasli bireylerin kullanimi icin potansiyel olarak guvenli olmamaktadir. Bunun nedeni, hafiza ve bilgi islemenin potansiyel olarak bozulmasinin yani sira bas donmesine veya gormenin bozulmasina neden olmalaridir. 16 erkek katilimcida yapilan bir calismada difenhidraminin uyusuklugun yan etkilerine, uyanikligin azalmasina ve ayrica istenmeyen yatistirici etkilere neden oldugu bildirilmistir.



Antikolinerjiklerin Katki Etkileri
Bir incelemeye gore, antikolinerjik ilaclar bazi kullanicilarda bunama riskini artirmaktadir. Bu riskin genel buyuklugu ve potansiyel mekanizmalar hala belirsiz olmakla birlikte, bu derlemenin yazarlarina gore, esas olarak merkezi sinir sistemi (CNS; beyin ve omurilikten olusan) uzerinde hareket eden antikolinerjikler en buyuk riski tasimaktadir. Bazi arastirmacilar, bu ilaclarin CNS genelinde yaygin ve kronik inflamasyona katkida bulunma kabiliyeti nedeniyle ortaya cikabilecegine inanmaktadir. 6,912 katilimci uzerinde yapilan 4 yillik bir calismaya gore, antikolinerjikler sozel akicilik, gorsel bellek ve yurutucu islev dahil olmak uzere cesitli bilissel islevlerde kronik bozukluklarla iliskili olmaktadir. Onemli olarak, bu potansiyel etkilerin kullanilan antikolinerjiklerin toplam sayisi ve doz buyuklugu ile iliskili oldugu gorulmustur, bu da bu riskin zaman icinde alinan antikolinerjiklerin toplam miktari ile dogrudan iliskili olabilecegini dusundurmektedir. Bununla birlikte, bu bulgular hala nispeten baslangic niteligindedir, bu olasi riskleri dogrulamak ve olasi mekanizmalari tanimlamak icin cok daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir.

Antikolinerjikleri Etkileyebilecek Genetik Faktorler
Genel olarak, kisinin genel asetilkolin seviyeleri, aktivitesi ve bunun icin sahip olduklari toplam reseptor sayisi cok sayida potansiyel genden etkilenmektedir. Bu nedenle, kisinin genetiginin antikolinerjikler gibi asetilkolin bazli tibbi tedavilere nasil tepki verecegi uzerinde onemli bir etkisi olmaktadir. Bazi on genetik calismalarina gore, nikotinik reseptor genlerindeki CHRNA3 geni gibi bazi genetik varyantlar, kronik obstruktif akciger hastaligi (KOAH) gelistirme riski ile iliskilidir. Ornegin, 11.000 saglikli kontrole kiyasla 3.400’den fazla KOAH hastasini karsilastiran bir arastirmaya gore, spesifik varyant SNP rs1051730’un ‘A’ / ‘T’ aleli ozellikle sigara icme gecmisine bakilmaksizin genel KOAH riski ile iliskili olmaktadir.
APOE geninin epsilon-4 alelinin tasiyicilarinin, antikolinerjik ilac aldiktan sonra bu spesifik genetik varyanti olmayan insanlara kiyasla daha kotu bilissel islev yasadiklari bildirilmistir. Ornegin, kucuk olcekli bir on calismada, 3 haftalik tedavi boyunca 2.0 mg antikolinerjik triheksifenidil, e4 APOE alel tasiyicilari hafizasinda ve bilgi isleme testlerinde, bu spesifik genetik varyant yer almaktadir. Bununla birlikte, tum genetik calismalarin cogu gibi, bu bulgularin sadece istatistiksel iliskileri rapor edildigi unutulmamalidir. Baska bir deyisle, sadece risk aleli olmasi, kisinin eninde sonunda belirli bir ozellige veya saglik durumuna sahip olacagi ya da gelistirecegi anlamina gelmemektedir.

Dogal Antikolinerjikler
Bazi on arastirmalara gore, asetilkolin seviyelerini ve aktivitesini potansiyel olarak etkileyebilecek cok cesitli farkli madde ve bilesIkler olmaktadir. Genel olarak bakildiginda, bunlar ya taklit ederek ya da etkilerini engelleyerek calismaktadir. Bununla birlikte, gidalari ve takviyeleri tuketmenin aslinda genel asetilkolin aktivitesinde klinik olarak anlamli artislara veya dususlere yol acip acmayacagi hala acik bir sorudur. Simdiye kadar umut verici sonuclar veren bazi erken arastirmalar olsa da, saglikli kisi kullanicilarda bu etkileri tam olarak dogrulamak icin cok daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir. Simdiye kadar bunlarin etkileri hakkinda kesin sonuclara varmak icin yetersiz kanitlar bulunmaktadir.
Bu nedenle bu erken bulgular, tam etkilerini ve olasi mekanizmalari anlamak icin daha kapsamli arastirmalar yapilana kadar tuz tanesi ile alinmalidir. Bu akilda tutularak, en son bilimlerden bazilarinin, asetilkolin seviyelerini veya aktivitesini etkileyebilecek bazi besinsel bilesIkler ve diyet takviyeleri hakkinda bilgiler asagidaki gibidir:

Asetilkolinin Etkilerini Artirabilecek BilesIkler
Asetilkolinin etkilerini arttiran maddeler ve bilesIklere bazen asetilkolin agonistleri denmektedir. Bu tur bazi bilesIkler bulunmaktadir ve bunlari asagidakiler gibidir:
• Nikotin: Nikotin nikotinik reseptorlere baglanmaktadir, sayilarini arttirmaktadir ve asetilkolin salinimini uyarmaktadir. Bununla birlikte, nikotine surekli maruz kalmak etkileri yavaslatmaktadir, bu da kronik sigara icicilerinin neden yavas yavas tolerans gelistirdigini ve zamanla artan miktarda nikotin ihtiyacini aciklamaktadir.
• Lipoik asit: Lipoik asidin demansli sicanlarda asetilkolin seviyelerini arttirdigi bildirilmistir ve ayrica bu hayvanlarda gelistirilmis hafiza ile gecici olarak iliskilendirilmistir. Bununla birlikte beyindeki iltihaplanmaya neden olabilecek reaktif oksijen turlerinin sayisini azalttigi bildirilmistir. Bu bulgular sadece simdiye kadar hayvanlarda bildirilmistir, yani daha fazla ek arastirma yapilana kadar saglikli insan kullanicilarinda da benzer etkilerin gorulup gorulmeyecegi hala bilinmemektedir.
• Pirasetam: 19 klinik calismanin incelemesine gore, pirasetamin yaslilarda hafizayi ve diger bilissel islevleri hafifce iyilestirdigi bildirilmistir. Ayrica anestezi uygulanan 123 cocukta hafizayi gelistirdigi bildirilmistir. Bununla birlikte, saglikli insan kullanicilarda herhangi bir bilissel arttirici (nootropik) etkinin gorulup gorulmeyecegi hala belirsizdir. Bunu dogru bir sekilde arastirmak icin daha fazla arastirmaya ihtiyac duyulmaktadir.
Asetilkolinin Etkilerini Azaltabilecek BilesIkler
Asetilkolinin etkilerini baskilayan veya azaltan maddeler ve bilesIklere bazen asetilkolin antagonistleri denmektedir. Bu tur bazi bilesIkler asagidaki gibidir:
• Forskolin: Forskolin Coleus bitkisinden elde edilen dogal bir bilesIktir ve asetilkolin reseptorlerini duyarsizlastirdigi ve sicanlarda yapilan bir on hayvan calismasindaki aktivitelerini bloke ettigi bildirilmistir.
• Kava: Pasifik Adalari’ndan bir cicek olan Kava’nin sicanlarda kas aktivitesini azalttigi bildirilmistir. Ayni zamanda kurbagalarda kas kasilmalarina neden olan sinir sinyallerini kismen bloke etmistir.
• Botulin: Botulin, sinir uclarindan asetilkolin salinimini engelleyen bakteriyel bir toksindir. Aslinda, Botox enjeksiyonlari bu sekilde calismaktadir. Bu bakterilerin dusuk dozlarinin enjekte edilmesi yuz kaslarinin felc olmasina neden olmaktadir, boylece ustlerindeki deride ince cizgiler ve kirisIkliklarin gorunumunu potansiyel olarak azaltmaktadir.
• Curare: Geleneksel olarak cesitli bitkilerden Guney Amerika yerli kabileleri tarafindan yapilmaktadir, kurator nikotinik reseptorlere baglanmaktadir ve asetilkolin seviyelerini azaltmaktadir. Sonunda olume yol acabilecek sinir sinyallerini bloke ederek kaslari tamamen felc etmektedir.
• Glisin: Bir on hayvan calismasina gore, amino asit glisinin farelerin omuriliklerindeki asetilkolinesteraz miktarini arttirdigi ve bu da daha fazla asetilkolinin parcalanmasina neden oldugu bildirilmistir. Bununla birlikte, cok fazla asiri uyarilma ve sinir tukenmesine yol acmaktadir.
• Cesitli otlar: Atropa Belladonna ya da Grass bitkisinden yapraklar, geleneksel cay olarak demlenerek bazi kulturlerde bagirsak sorunlari icin care olarak kullanilmistir. Cicekleri tarihsel olarak Datura turleri ve adamotundan da astim ve bronsit icin halk ilaclari olarak kullanilmistir. Bununla birlikte, asiri yutuldugunda, oldukca toksIk olmaktadir.



alıntı