Enfeksiyoz mononukleoz ya da mono veya, cogunlukla Epstein-Barr virusunun (EBV) sebep oldugu bir grup belirtiyi tanimlamaktadir. Genellikle genclerde gorulmektedir, ancak her yasta bu virusu almak mumkundur. Virus genellikle tukuruk yoluyla yayilmaktadir, bu yuzden bazi insanlar buna opusme hastaligi adini vermistir. Cogu insan 1 yasindan sonra cocukken EBV enfeksiyonlari gelistirmektedir ve cok kucuk cocuklarda semptomlar genellikle gorulmemektedir veya o kadar hafiftir ki mono olarak taninmamaktadir.
EBV enfeksiyonu gecirildiginde, baska bir enfeksiyon kapma olasiligi yoktur. EBV olan herhangi bir cocuk muhtemelen hayatlarinin geri kalaninda monoya karsi bagisIk olmaktadir. Bununla birlikte, Amerika BirlesIk Devletleri ve diger gelismis ulkelerdeki pek cok cocuk bu enfeksiyonlara ilk yillarinda yakalanmamaktadir. Hastalik Kontrol ve Onleme Merkezleri (CDC) gore mono, ergen veya genc bir yetiskin EBV ile enfekte oldugunda yuzde 25 oraninda ortaya cikmaktadir. Bu nedenle, mono esas olarak lise ve universite ogrencilerini etkilemektedir.

Mono Semptomlari
Mono hastalarinin atesi sIklikla yukselmektedir, boyun ve koltuk altlarinda sismis lenf bezleri ve bogaz agrisi olmaktadir. Cogu mono vakasi hafiftir ve minimal tedavi ile kolayca duzelmektedir. Enfeksiyon tipik olarak ciddi degildir ve genellikle 1-2 ay icinde kendiliginden gecmektedir. Bu semptomlarin disinda baska semptomlarda bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Bas agrisi
• Yorgunluk
• Kas Gucsuzlugu
• Dokuntu ciltte veya agiz da duz pembe veya mor lekeler olusmasi
• Sismis bademcikler
• Gece terlemeleri
Bununla birlikte bazen dalak veya karaciger de sisebilmektedir, ancak mononukleoz nadiren olumculdur. Mono’yu grip gibi diger yaygin viruslerden ayirt etmek zordur. Dinlenme, yeterince sivi alma ve saglikli yiyecekler yeme gibi 1 veya 2 haftalik evde tedaviden sonra semptomlar duzelmektedir aksi halde semptomlar duzelmediginde tibbi yardim alinmalidir.



Enfeksiyoz Mononukleoz (Mono) Nedir?Mono Kulucka Donemi
Virusun kulucka donemi, enfeksiyon vucuda girdigi ve belirtiler basladigi zaman arasindaki suredir ve bu 4 ila 6 hafta surmektedir. Mono’nun belirti ve semptomlari tipik olarak 1 ila 2 ay surmektedir. Kucuk cocuklarda kulucka suresi daha kisa olabilmektedir. Bogaz agrisi ve ates gibi bazi semptomlar tipik olarak 1 veya 2 hafta sonra azalmaktadir. Sisen lenf dugumleri, dalak genislemesi ve yorgunluk gibi diger belirtileri birkac hafta daha veya daha uzun devam edebilmektedir.

Mono Nedenleri
Mononukleoz genellikle EBV’den kaynaklanmaktadir. Virus, enfekte bir kisinin agzindan tukuruk veya kan gibi diger vucut sivilariyla dogrudan temas yoluyla yayilmaktadir. Ayrica cinsel temas ve organ nakli yoluyla da yayilmaktadir. Viruse oksurerek veya hapsirarak, operek veya mono olan biriyle yiyecek ya da icecek paylasarak maruz kalmak mumkundur. Bulastiktan sonra semptomlarin ortaya cikmasi genellikle 4 ila 8 hafta surmektedir. Ergenlerde ve yetiskinlerde enfeksiyon bazen belirgin semptomlara neden olmamaktadir. Cocuklarda, virus tipik olarak hicbir belirti vermemektedir ve enfeksiyon genellikle fark edilmeden gecmektedir.

Epstein-Barr Virusu (EBV)
Epstein-Barr virusu (EBV) herpes virus ailesinin bir uyesidir. HKM gore, tum dunyada insanlara bulasan en yaygin viruslerden biridir. EBV ile enfekte olduktan sonra, omur boyunca vucutta hareketsiz kalmaktadir. Nadir durumlarda yeniden etkinlesebilmektedir, ancak genellikle herhangi bir belirti olmamaktadir. Uzmanlar mono ile olan iliskisine ilave olarak, EBV ile kanser ve otoimmun hastaliklar gibi saglik kosullari arasindaki olasi iliskileride de arastirmaktadirlar.

Mono Bulasici midir?
Mono bulasicidir, ancak uzmanlar bu surenin ne kadar sureceginden emin degillerdir. EBV bogaza aktigi icin, tukurukle temas eden birini operek veya yemek kaplarini paylasarak enfekte edebilmek mumkundur. Uzun inkubasyon suresi nedeniyle, mono’nun farkinda bile olunmayabilmektedir. Mono, semptomlari yasadiktan sonra 3 ay veya daha uzun sure bulasici olmaya devam edilebilmektedir.

Tek Risk Faktorleri
Bazi gruplarin mono alma riski daha yuksektir ve bunlar asagidaki gibidir:
• 15-30 yas arasi gencler
• Ogrenciler
• Tibbi stajyerler
• Hemsireler
• Bakicilar
• BagisIklik sistemini baskilayan ilaclar alan insanlar
Ayrica duzenli olarak cok sayida insanla yakin temasa gecen herkes, mono icin artan bir risk altindadir. Lise ve universite ogrencilerinin sIk sIk enfeksiyon kapmasinin nedeni budur.



Mono Teshisi
Hepatit A gibi diger, daha ciddi virusler monoya benzer semptomlara neden olabileceginden, doktorlar bu olasiliklari dislamak icin bazi testler uygulamaktadirlar ve bunlar asagidaki gibidir:
Ilk test: Kisiden normalde ne kadar suredir semptomlari oldugun a dair bilgiler almaktadir. Kisi 15-25 yaslari arasindaysa, ayrica mono olan kisilerle temas halinde olup olmadigi da sorulmaktadir. Yaygin gorulen ates, bogaz agrisi ve sismis bezler gibi belirtiler yaninda yas, bu hastalik teshisinde ana faktorlerden biri tanesidir. Vucut isisi olculerek ve boyundaki, koltuk altlarindaki ve kasIklardaki bezler kontrol edilmektedir. Dalagin genisleyip genislemedigini belirlemek icin midenin sol ust kismini da kontrol edilmektedir.
Tam kan sayimi: Bazen tam bir kan sayimi yapilmaktadir. Bu kan testi, cesitli kan hucrelerinin seviyelerine bakarak hastaligin ne kadar siddetli oldugunu belirlemeye yardimci olmaktadir. Ornegin, yuksek lenfosit sayisi genellikle bir enfeksiyonu gostermektedir.
Beyaz kan hucresi sayisi: Mono enfeksiyon tipik olarak vucut kendini savunmaya calisirken daha fazla beyaz kan hucresi uretmesine neden olmaktadir. Bir yuksek beyaz kure sayisi EBV ile enfeksiyon teyit edememektedir, ama sonuc guclu bir olasilik oldugunu gostermektedir.
Enfeksiyoz Mononukleoz (Mono) Nedir?Monospot testi: Laboratuvar testleri, teshisin ikinci kismidir. Mononukleozu teshis etmenin en guvenilir yollarindan biri monospot testidir veya heterofil testidir. Bu kan testi antikorlari aramaktadir ve bunlar bagisIklik sisteminin zararli elementlere yanit olarak urettigi proteinlerdir. Ancak EBV antikorlari aramamaktadir. Bunun yerine, monospot testi, EBV ile enfekte olundugunda vucudun uretmesi muhtemel olan baska bir antikor grubunun seviyelerini belirlemektedir ve bunlara heterofil antikorlar denmektedir. Bu testin sonuclari, mono semptomlari ortaya ciktiktan 2 ila 4 hafta sonra yapildiginda en tutarli olanidir. Bu noktada, guvenilir bir pozitif yaniti tetiklemek icin yeterli miktarda heterofil antikoru olmalidir. Bu test her zaman dogru degildir, ancak yapilmasi kolaydir ve sonuclar genellikle bir saat veya daha kisa surede cikmaktadir.
EBV antikor testi: Monospot testi negatif ciktiginda, EBV antikor testi uygulanmaktadir ve bu kan testi, EBV’ye ozgu antikorlari aramaktadir. Bu test, semptomlarin goruldugu ilk hafta kadar erken mono tespit edilebilmektedir, ancak sonuclari almak daha uzun surede cikmaktadir.

Mono Tedavi
Enfeksiyoz mononukleoz icin ozel bir tedavi yoktur. Bununla birlikte, bogaz ve bademcik sismesini azaltmak icin bir kortikosteroid ilaclar uygulanmaktadir. Ayrica belirtiler genellikle 1-2 ay icinde kendiliginden duzelmektedir. Belirtiler kotulesirse veya siddetli karin agrisi oldugunda tibbi yardim alinmalidir.

Mono Ev Ilaclari
Evde tedavi, semptomlari hafifletmeyi amaclamaktadir. Bu, atesi dusurmek icin recetesiz satilan (OTC) ilaclari ve bogaz agrisini yatistirmak icin tuzlu su ile gargara yapmak gibi teknikleri kullanmayi icermektedir. Semptomlari hafifletebilecek ev ilaclari bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Dinlenmek
• Bol su tuketmek
• Sicak tavuk corbasi tuketmek
• Yaprakli yesil sebzeler, elma, kahverengi pirinc, somon gibi anti-enflamatuar ve antioksidanlar acisindan zengin yiyecekler yiyerek bagisIklik sistemini guclendirmek
• Asetaminofen (Tylenol) gibi OTC agri kesici ilaclar kullanmak
Bununla birlikte cocuklara veya genclere asla aspirin verilmemelidir, cunku beyin ve karaciger hasarina neden olabilen nadir bir hastalik olan Reye sendromuna yol acabilmektedir.

Mono Komplikasyonlari
Mono genellikle ciddi degildir. Bazi durumlarda, mono hastalari strep bogaz, sinus enfeksiyonlari veya bademcik iltihabi gibi ikincil enfeksiyonlara neden olmaktadir. Nadir durumlarda, bazi kisiler bazi komplikasyonlar gelistirmektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
Buyumus dalak: Sismis olabilecek dalagin yirtilmasini onlemek icin siddetli aktiviteler yapilmadan, agir nesneleri kaldirilmadan veya temas sporlari yapilmadan once en az 1 ay beklenilmelidir. Normal aktivitelere ne zaman donulebilecegi konusunda doktordan bilgi alinmalidir. Mono olan kisilerde rupture dalak nadirdir, ancak bu yasami tehdit eden acil bir durumdur. Kisi de mono varsa ve karnin sol ust kisminda keskin, ani bir agri yasarsa hemen doktorunu aramalidir.
Karaciger iltihabi: Hepatit (karaciger iltihabi) veya sarilik (ciltte ve gozlerde sararma) bazen mono olan kisilerde ortaya cikabilmektedir.
Nadir komplikasyonlar: Mayo Clinic’e gore mono, son derece nadir gorulen bu komplikasyonlardan bazilarina da neden olabilmektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Anemi, kirmizi kan hucresi sayisinda azalma
• Trombositlerde azalma olan trombositopeni, kanin pihtilasma surecini baslatan kismi
• Kalp iltihabi
• Menenjit veya Guillain-Barré sendromu gibi sinir sistemini iceren komplikasyonlar
• Nefes almayi engelleyebilecek sismis bademcikler

Mono Parlama
Yorgunluk, ates ve bogaz agrisi gibi mono semptomlar genellikle birkac hafta surmektedir. Nadir durumlarda, semptomlar aylar hatta yillar sonra alevlenebilmektedir. Genellikle bir mono enfeksiyona neden olan EBV, hayatin geri kalaninda vucutta kalmaktadir. Genellikle hareketsiz durumdadir, ancak virus yeniden aktive olabilmektedir.



Yetiskinlerde Mono
Mono cogunlukla ergenlik cagindaki ve 20’li yaslarindaki insanlari etkilemektedir ve 30 yasin uzerindeki yetiskinlerde daha az gorulmektedir. Mono’lu yasli yetiskinlerin genellikle atesi olmaktadir, ancak bogaz agrisi, sismis lenf dugumleri veya genislemis dalak gibi baska semptomlar olmayabilmektedir.

Enfeksiyoz Mononukleoz (Mono) Nedir?Cocuklarda Mono
Cocuklar, yemek kaplarini veya bardaklarini paylasarak, oksuren veya hapsiran enfekte bir kisinin yaninda bulunarak mono ile enfekte olabilmektedirler. Bogaz agrisi gibi sadece hafif semptomlar olabileceginden, mono enfeksiyon teshis edilemeyebilmektedir. Teshis konan cocuklar genellikle okula veya gunduz bakimina devam edebilmektedir. Iyilesirken bazi fiziksel aktivitelerden kacinmalari gerekmektedir. Monolu cocuklar, ozellikle hapsirdiktan veya oksurdukten sonra ellerini sIk sIk yikamalidir.

Yeni Yurumeye Baslayan Cocuklarda Mono
Cogu insan yasamin erken donemlerinde EBV ile enfekte olmaktadir. Daha buyuk cocuklarda oldugu gibi, kucuk cocuklar yemek kaplarini veya bardak paylasarak mono ile enfekte olabilmektedirler. Mono olan diger cocuklarin agzina giren oyuncaklari agizlarina koyarak da enfekte olmalari mumkundur. Bebeklerde nadiren herhangi bir belirti gorulmektedir ve bu atesi, bogaz agrisi varsa, soguk alginligi veya griple karistirilabilmektedir.

Mono Relaps
Mono’ya genellikle, iyilestikten sonra vucutta uykuda kalan EBV neden olmaktadir. EBV’nin yeniden aktive olmasi ve mono semptomlarinin aylar veya yillar sonra geri donmesi mumkundur, ancak sira disidir.

Mono Yinelenen
Cogu insanda yalnizca bir kez mono vardir ve nadir durumlarda, EBV’nin yeniden aktivasyonu nedeniyle semptomlar tekrarlayabilmektedir. Geri dondugunde, virus tukuruktedir, ancak bagisIklik sistemi zayiflamadikca muhtemelen herhangi bir belirti yasanmamaktadir. Nadir durumlarda, kronik aktif EBV (CAEBV) hastaligi gelismektedir ve bu, semptomlarin 6 aydan uzun surdugu ciddi bir durumdur.

Mono Onleme
Mono’nun onlenmesi neredeyse imkansizdir. Bunun nedeni, gecmiste EBV ile enfekte olmus saglikli kisilerin enfeksiyonu yasamlarinin geri kalani boyunca periyodik olarak tasiyip yayabilmeleridir.
Neredeyse tum yetiskinler EBV ile enfekte olmus ve enfeksiyonla savasmak icin antikorlar olusturmuslardir. Insanlar normalde hayatlarinda yalnizca bir kez mono almaktadirlar. EBV, vucudun bagisIklik sistemi hucrelerinde omur boyu suren, aktif olmayan bir enfeksiyon olusturmaktadir. Bazi cok nadir durumlarda, virusu tasiyan kisilerde ya Burkitt lenfomasi ya da nazofaringeal karsinom gelismektedir ve her ikisi de nadir gorulen kanserlerdir. EBV, bu kanserlerin gelisiminde rol oynuyor gibi gorunmektedir. Bununla birlikte, EBV muhtemelen tek neden degildir.