Rusya, Ukrayna krizi tüm şiddetiyle devam ederken, Kiev yönetimini kimyasal saldırı hazırlığında olmakla suçladı. Onlar ise bu iddiaları reddetti. Cumhuriyet, dünya tarihinde iz bırakmış büyük çaplı kimyasal saldırıları okuyucuları için derledi.

Rusya-Ukrayna savaşının patlak vermesinin üzerinden 26 gün geçti ve Rusya, kısa bir süre önce Ukrayna'nın kimyasal saldırıda bulunacağına dair çarpıcı bir iddiada bulundu. Ukrayna ise iddiaları reddetti.

Söz konusu iddialar pek çoğumuzun kafasında, tarihi çok eskiye dayanan kimyasal saldırılara yönelik bir merak uyandırdı. Atina ordusunun MÖ 600'lü yıllarda kuşattığı Kirra şehrinin su kaynaklarına zehirli ot atmasıyla ya da Pelopenez kuvvetlerinin kükürt dumanı kullanmasıyla başlayan kimyasal saldırılar gelişerek günümüze kadar ulaştı. Ancak modern anlamda ilk kimyasal silahların kullanımı 1900'lü yılların başında başladı.

O halde, tarihteki en önemli kimyasal saldırılar neler?

Okurlarımız için derledik...

I. DÜNYA SAVAŞI

Modern anlamda ilk ölümcül kimyasal saldırı 1915 yılında Alman ordusu tarafından yapıldı. Bu saldırıdan önce yoğun bir şekilde göz yaşartıcı gazlar kullanılsa da bunlar ölümcül değildi. Klor gazıyla yapılan saldırıda yaklaşık 5 bin Fransız ve Cezayirli asker öldürüldü.

Almanya, savaş boyunca klor ve hardal gazlarını kullanmaya devam etti. İtilaf devletleri de Almanya'nın kimyasal saldırılarına aynı şekilde cevap vermeye başladı. Taraflar, savaşın sonunda kimyasal silahların kullanımından dolayı toplamda 1,3 milyona yakın zayiat vermişti.

I. DÜNYA SAVAŞI SONRASI

I. Dünya Savaşı'ndan sonra büyük devletler yeni kimyasal silahlar geliştirdi. Kimyasal silahların vahşiliğinden korunmak isteyen devletler de gaz maskesi gibi ekipmanlar üretmeye başladı; kimyasal silahların yasaklanması için uluslararası antlaşmalar imzalandı. Fakat bu girişimler de kimyasal silahların kullanımını durduramadı.

İngiliz ordusu, 1919 yılında Rusya İç Savaşı'nda, İspanyollar 1923-1926 yılları arasında Fas'ta, İtalya 1930'da Libya'da, Sovyetler 1934'te Çin’in Sincan bölgesinde ve yine İtalya 1935-1940 yılları arasında Etiyopya'da kimyasal silahlar kullandı.

II. DÜNYA SAVAŞI

II. Dünya Savaşı'nda, ilk dünya savaşında olduğu gibi taraflar arasında yoğun kimyasal saldırıların gerçekleştiğine dair pek fazla kayıt yok. 1937-1945 yılları arasında Japonya, Çin'i işgal ettiği sırada hidrojen siyanür, hardal gazı ve fosgen gibi kimyasal silahlar kullandı.

Biyolojik silahların kullanımıyla beraber binlerce Çinli asker kimyasal saldırılardan dolayı hayatını kaybetti.

Bunun dışında devletler, sivillere karşı da bu silahları kullandı. Naziler, Yahudiler başta olmak üzere yüz binlerce kişiyi gaz odalarında katletti.

Sadece Auschwitz Toplama Kampı’nda 1 milyona yakın kişi ya gaz odalarında öldürüldü ya da kurşuna dizildi.

İRAN-IRAK SAVAŞI

II. Dünya Savaşı'ndan sonra kimyasal silahların en yoğun şekilde kullanıldığı savaş İran-Irak Savaşı oldu. 1980'de başlayan savaşta İran sayıca üstündü. Irak, İran kuvvetlerine karşı dünyanın en tehlikeli kimyasal silahlarından tabun ve sarin gazlarını kullandı. Bu saldırı sonucu İran 10 binlerce kayıp verdi. Irak bu sayede savaşı kaybetmekten kurtuldu ama söz konusu saldırılar Irak’ın savaşı kazanmasını sağlayamadı.

Irak'ın kimyasal saldırılarından sonra İran da kimyasal silah üretmeye yönelik girişimlerde bulundu. İran’ın bu silahları Irak’a karşı kullandığı iddia edildiyse de İran makamları iddiaları reddetti. İran, 1993 yılında imzaladığı Kimyasal Silahlar Sözleşmesi ile kimyasal silah geliştirme programına son verdiğini duyurdu.

HALEPÇE SALDIRISI

Irak, İran ile savaşmaya devam ederken ülkesindeki rejim karşıtı Kürtlere yönelik saldırılara başladı. Bu saldırılar adeta soykırım boyutundaydı. Saddam yönetimi, 1986-1989 yılları arasında 4 bin 500'e yakın Kürt köyünü yok etti; 50 ila 180 bin arasındaki Kürt asıllı Iraklıyı da katletti. Irak, Kürtlere yönelik saldırılardan en şiddetlisini Halepçe'de kimyasal silahlarla gerçekleştirdi. 5 bin kişinin katledildiği saldırıda hardal gazıyla beraber çeşitli kimyasal silahlar kullanıldı.

ABD’NİN VİETNAM’I İŞGALİ

ABD, 1955-1975 yılları arasında yürüttüğü Vietnam işgali süresince kimyasal silahlar kullandı. Bunlar arasında en bilineni Agent Orange adlı kimyasaldı; hem çevreye inanılmaz zararlar veriyor hem de gaza maruz kalan insanlarda önemli sağlık problemleri oluşmasına neden oluyordu.

Agent Orange kullanımından dolayı 3 milyon hektardan fazla orman zarar gördü. Bu alanların çoğunda yeniden ağaçlandırma imkansız hale geldi. Canlı biyoçeşitliliği büyük ölçüde azaladı. Vietnam hükümetine göre dört milyona yakın kişi Agent Orange'a maruz kaldı; üç milyon kişide kimyasal ile bağlantılı çeşitli hastalıklar nüksetti.

DİĞER SALDIRILAR

Mısır 1963, 1965 ve 1967 yıllarında Yemen İç Savaşı'nda hükümet yanlılarına ve sivillere karşı; Sovyetler, Afganistan'ı işgal ettiği dönemde; Libya ise 1987'de Çadlı isyancılara karşı kimyasal silahlar kullandı.

Cumhuriyet